Zaloguj
Z kart historii> Poczet geologów polskich> tolwinski

Konstanty Tołwiński

Portret Konstantego Tołwińskiego

Konstanty Tołwiński urodził się 24 grudnia 1876 r. w Krepkowie na Wileńszczyźnie; po ukończeniu szkoły powiatowej w Siewierzu przeniósł się w roku 1893 do Warszawy, gdzie uczęszczał do dwuletniej rzemieślniczej szkoły im. Kühna. Po ukończeniu tej szkoły w roku 1894 przeniósł się do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie odbył praktykę na kopalni węgla Mortimer, by następnie wstąpić do szkoły dla sztygarów w Dąbrowie Górniczej. Po ukończeniu tej szkoły w latach: 1895-1899 wziął udział w wyprawie górniczej na Kaukaz, w czasie której zetknął się po raz pierwszy z zagadnieniem gór fałdowych i praktyką górniczo-geologiczną. Fakt ten wpłynął decydująco na dalszy kierunek jego życia i studiów. W roku 1899 wpadł w ręce ochrany carskiej za udział w robotniczym ruchu rewolucyjnym Zagłębia, przebył dwa lata w więzieniu w Kaliszu, Piotrkowie i Warszawie, a dalsze trzy lata na wygnaniu w Archangielsku.

W latach 1904-1910 studiował geologię na Uniwersytecie w Zurychu i tamże doktoryzował się w 1910 roku. W latach 1911-1912 pracował na Sumatrze w przedsiębiorstwie holenderskim, rozpoczynając w ten sposób karierę geologa naftowego. Stan zdrowia nie pozwolił mu jednak na dłuższy pobyt w Indiach, w roku 1912 wraca do Europy, odbywa podróż po Skandynawii, Francji i Anglii, po czym rozpoczyna pracę w szwajcarskiej służbie geologicznej. W roku 1914 powraca do kraju, od 1916 r. rozpoczyna pracę w Borysławiu, a w 1919 r. obejmuje kierownictwo Stacji Geologicznej. Z bardzo skromnych początków pod jego ręką Stacja rozwija się w Karpacki Instytut Geologiczno-Naftowy z własną siedzibą w nowoczesnym gmachu i poważnym personelem naukowym. W latach 1930-1939 był również kierownikiem Wydziału Naftowo-Solnego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie.

Przedmiotem pierwszych studiów geologicznych K. Tołwińskiego było wyjaśnienie budowy całego łańcucha polskich Karpat Wschodnich. Temat ten leżał w centrum jego zainteresowań do 1939 r., a owocem tych studiów było wydanie w 1925 r. i 1939 r., w skali 1: 200 000 dwu map geologicznych tego obszaru, które na długie lata stały się drogowskazem dla wszystkich prac naukowych i poszukiwawczych w tym rejonie. Drugą, wielką dziedziną jego prac były zagadnienia strukturalne i fizyko-chemiczne polskich złóż naftowych i gazowych. Opracowania poszczególnych kopalń w Karpatach zostały zebrane w kapitalnym, trzytomowym dziele pod zbiorowym tytułem "Kopalnie Nafty i Gazów Ziemnych w Polsce". Osobną kartę w historii geologii i odkryć złóż gazowych zapisał K. Tołwiński jako doradca przedsiębiorstwa "Polmin", które za jego wskazówkami dokonało odkrycia bardzo poważnego złoża w Oparach i Roztokach. Wynik tych prac zawarł on w studium pt. "Problemat rezerw gazu ziemnego w Polsce". Tragiczne wydarzenia w 1939 r. zahamowały tylko na krótko jego energię. Już w 1940 r. z jego inicjatywy grono geologów przygotowało nowe monografie pól naftowych Karpat Wschodnich.

W okresie niemieckiej okupacji Borysławia usuwa się w cień przenosząc się w 1943 r. do Zakopanego. Po wojnie wrócił do geologii naftowej jako stały doradca geologiczny Centralnego Zarządu Przemysłu Naftowego oraz Zarządu Przedsiębiorstw Geologicznych i Przedsiębiorstwa Poszukiwania Naftowe, gdzie pracował do śmierci. Ostatnią pracą K. Tołwińskiego, której korektę przeprowadzał w czasie choroby jest referat pt. "Zagadnienia naftowe w Polsce na tle naftonośnych regionów europejskich". Praca ta zawiera wiele głębokich obserwacji i analogii złożowych w Polsce i Europie. W latach 1958-1960 był również przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Naftowego. W 1958 r. Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla pracowników nauki przyznała mu tytuł profesora zwyczajnego.

W dowód uznania jego pionierskiej pracy w budowie polskiej geologii naftowej i wybitnej twórczości naukowej K. Tołwiński został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Kawalerskim Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski. Ponadto w dniu 40-letniego jubileuszu Instytutu Geologicznego w 1960 r. otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. W 1952 r. nadano mu Nagrodę Państwową II stopnia za wybitne osiągnięcia w zakresie odkryć złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. W uznaniu jego działalności naukowej został powołany w 1938 r. na członka korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności. W 1957 r. został powołany na członka honorowego Polskiego Towarzystwa Geologicznego.

Zmarł 16 maja 1961 roku, został pochowany na cmentarzu na Salwatorze w Krakowie.

Opracowała: Halina Urban

Źródła:

  • Józef Jakub Zieliński - Rocznik PTG. Tom XXXII, Zeszyt 4, Kraków, 1962;
  • Jerzy Twarogowski - Poczet wielkich geologów. Warszawa, 1974;