Stanisław Zaręczny

Stanisław Wawrzyniec Zaręczny urodził się we Lwowie dnia 6 maja 1848 r. Ojciec - Jan Zaręczny, lekarz wojskowy rodem z Nieszkowa, matka - Rozalia z Kościszewskich rodem z Fulsztyna. Stanisław był jednym z ośmiorga dzieci Zaręcznych. W momencie śmierci Stanisława z licznego rodzeństwa żył jeszcze tylko (w Ameryce) starszy brat Jan, z którym Stanisław prawdopodobnie od dłuższego czasu nie utrzymywał kontaktu. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Monza koło Mediolanu, potem w Pradze Czeskiej. A do gimnazjum - w Wiedniu, potem w Krakowie i w Tarnowie. Egzamin dojrzałości złożył w 1866 r. w Tarnowie. Studia wyższe odbywał na wydziale filozoficznym (w zakresie nauk przyrodniczych) najpierw we Lwowie, potem na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Od 1872 r. był asystentem przy katedrze mineralogii i geologii u prof. Altha. Doktorat uzyskał w 1874 r. Temat pracy doktorskiej: "O formacji cenomańskiej Podola Galicyjskiego".

Od 1875 roku datuje się praca pedagogiczna Stanisława Zaręcznego, jako profesora gimnazjalnego. Od 1879 r. współpracuje z Komisją Fizjograficzną Akademii Umiejętności. W pracy pedagogicznej zyskuje ogólne uznanie uczniów i kolegów. Stale odbywane wycieczki przyrodnicze przynoszą nie tylko materiały do opracowań geologicznych, ale również z zakresu botaniki i zoologii. Badania geologiczne Zaręczny prowadził na Podolu, w Tatrach, w Pieninach, lecz przede wszystkim w okolicach Krakowa. Pod koniec XIX wieku w zaborze austriackim istniały najlepsze warunki dla rozwoju nauki. Zarówno Lwów jak i Kraków stały się bardzo silnymi ośrodkami naukowymi. Dlatego właśnie tereny Galicji zostały najlepiej zbadane pod względem geologicznym. Coraz częściej geologowie opracowywali dokładne monografie niewielkich terenów. Najcenniejszym dziełem jest "Zeszyt III Atlasu Geologicznego Galicji". W 1891 roku zostały w nim zamieszczone opracowane przez Stanisława Zaręcznego mapy okolic Krakowa i Chrzanowa. Kontynuacją tej pracy była wzorowa monografia tych terenów, która ukazała się w 1894 roku. Całość - mapy wraz z monografią - stanowiła trzeci zeszyt "Atlasu Geologicznego Galicji", obejmujący arkusze "Kraków" i "Chrzanów". Dzięki znakomitemu opracowaniu możemy zaliczyć Stanisława Zaręcznego w poczet geologów, którzy przyczynili się do poznania tak ważnego obszaru, jakim są okolice Krakowa.

W 1899 r. wycofuje się z pracy pedagogicznej. Umiera 23 lipca 1909 r. w Wiedniu. W październiku tegoż roku pochowano ciało Stanisława Zaręcznego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, dokonując ekshumacji ze zbiorowego grobu w Wiedniu na koszt funduszu zebranego wśród uczniów i kolegów, uzupełnionego dotacją miasta Krakowa.

Opracowała: Halina Urban

Źródła:

• Stanisław Siedlecki - Wstęp (do drugiego wydania map i tekstu III zeszytu "Atlasu Geologicznego Galicji. Kraków, 1953;
• Jerzy Twarogowski - Poczet wielkich geologów. Warszawa, 1974;