Projekty na świecie

Idea budowy głębokich geologicznych składowisk odpadów promieniotwórczych powstała w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to Amerykańska Akademia Nauk zaproponowała podziemne deponowanie odpadów powstających w programie militarnym.

Rozpoczęły się prace naukowe, które zaowocowały powołaniem przez Kongres USA w 1979r Department of Energy's - Waste Isolation Pilot Plant (WIPP) . WIPP w stanie Nowy Meksyk jest zlokalizowane na głębokości 650 metrów w permskich formacjach solonośnych. Prace nad powstaniem składowiska rozpoczęły się w 1988r. Odbywały się z przerwami ze względu na protesty społeczne. Ostateczne przyjmowanie odpadów rozpoczęło się w 1999 roku. Pamiętać należy, że WIPP powstał w celu składowania produktów ubocznych wytwarzania broni jądrowej. Aby wykorzystać WIPP do przechowywania wypalonego paliwa reaktorowego, konieczne są zmiany w przepisach prawnych w USA.

W USA wypalone paliwo jądrowe i wysokoaktywne odpady było przechowywane w 121 miejscach na całym kraju. Departament Energii, na podstawie danych zebranych przez dziesięć lat, wybrał w 1984 roku, dziesięć loalizacji w sześciu stanach, jako potencjalnych miejsc repozytorium. Miejsca te poddano wstępnym badaniom. Na podstawie tych opracowań prezydent Ronald Reagan zatwierdził trzy, jako miejsca dla intensywnych badań naukowych. Były to Hanford, w stanie Waszyngton; Deaf Smith County w Texasie oraz Yucca Mountain, które znajduje się w miejscu, gdzie dokonywano wcześniej prób jądrowych. Departament Energii USA rozpoczął badania w rejonie Yucca Mountain w celu ustalenia, czy nie byłoby możliwe długoterminowe składowanie w strukturach geologicznych ponad 70.000 ton paliwa. Wybrano jako miejsce repozytorium wybrano tufy, a więc skały pochodzenia wulkanicznego, na ogół ze względu na swoje parametry nie wykorzystywane jako miejsce składowania odpadów. O wyborze zadecydowały więc inne warunki niż litologia skał.

W 1987 roku, Kongres przegłosował zmianę Nuclear Waste Policy Act i wyraził zgodę na dalsze badania tylko w Yucca Mountain. W 2002r. prezydent George W. Bush podpisał zgodę na budowę repozytorium odpadów nuklearnych. Departament Energii wstępnie szacował, że rozpoczęcie przyjmowania zużytego paliwa w Repozytorium Yucca Mountain (RYM) miało nastąpić 1998 r. Terminu tego nie dotrzymano. Opóźnienie spowodowane było między innymi protestami, wpływającymi na polityczne decyzje o zmniejszeniu finansowania koniecznego do budowy składowiska.

Podczas swojej kampanii prezydenckiej w 2008, Barack Obama obiecał rezygnację z projektu Yucca Mountain. Po swoim wyborze doprowadził do zamknięcia w Kongresie finansowania projektu. Wiele głosów w USA opowiada się jednak za koniecznością kontynuacji RYM. Przykład amerykański pokazuje jak łatwo upolitycznić projekt geologicznego składowiska.

Bez takich politycznych problemów budowane jest składowisko odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego, np. w ONKALO w Finlandii. Składowisko wypalonego paliwa pochodzącego z fińskich elektrowni jądrowych jest budowane przez firmę Posiva Oy będącą współwłasnością Fortum Oy oraz Teollisuuden Voima Oy (TVO) czyli operatorów 2 fińskich elektrowni jądrowych. Decyzje zasadniczą ratyfikował fiński parlament w 2001 r. Przesądziła ona ostatecznie o wyborze okolic Olkiluoto (lokalizacji jednej z 2 elektrowni jądrowych) jako terenu przeznaczonego pod budowę składowiska. Zostało to poprzedzone budową podziemnego laboratorium.

Wg. przyjętej koncepcji wypalone paliwo jądrowe po zakapsułowaniu będzie umieszczone na głębokości kilkuset metrów. Przestrzeń pomiędzy kapsułami a skałami wypełniona będzie iłem bentonitowym. Wg. informacji prezentowanych przez fiński dozór jądrowy (STUK) w działaniach związanych ze stworzeniem głębokiego składowiska wypalonego paliwa jądrowego wyróżnić można pięć faz: prace badawcze poprzedzające ratyfikację decyzji zasadniczej (1978-2001), prace projektowe oraz budowa podziemnego laboratorium (2001-2014), budowa składowiska (2014 – 2020), eksploatacja składowiska (2020-2120), zamknięcie składowiska (2120-2125).

Wysiłki w celu ostatecznego złożenia wypalonego paliwa ze swoich reaktorów energetycznych podjęła także Szwecja. Na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku utworzono Svensk Kärnbränslehantering AB, przedsiębiorstwo odpowiedzialne za stworzenie głębokiego składowiska geologicznego na terenie Szwecji. Ustalono projekt przyszłej konstrukcji, która składać się będzie z pokrytych miedzią specjalnych pojemników na wypalone kasety paliwowe, umieszczonych w wydrążonych w granicie tunelach. Zostaną one następnie wypełnione bentonitem – skałą o bardzo dużej zdolności chłonięcia i tym samym nieprzepuszczalną dla wody. W 2009 r. ogłoszono, że szwedzkie składowisko powstanie w pobliżu Elektrowni Jądrowej Forsmark. Wstępnie zakłada się, że budowa zostanie zakończona w 2015r.

Tekst stanowi zmodyfikowany fragment opracowania dr. H. J. Jezierskiego Koncepcja budowy głębokiego geologicznego składowiska odpadów promieniotwórczych w Polsce, wykonanego na zlecenie Departamentu Energii Jądrowej Ministerstwa Gospodarki, które jest właścicielem praw autorskich do tego tekstu.