Punkt wycieczkowy 1.3 (GŚ 1.3) KIELCE – KARCZÓWKA

W rezerwacie krajobrazowym Karczówka, zlokalizowanym na wzgórzu o tej samej nazwie, uczniowie zapoznają się z mineralizacją kruszcową skał środkowego i górnego dewonu oraz z rolą, jaką odegrało historyczne górnictwo kruszcowe w rozwoju regionu świętokrzyskiego.

Podstawa programowa - gimnazjum:

• posługiwanie się mapą turystyczną i geologiczną;
• omówienie związku miedzy budową geologiczną a rzeźbą terenu;
• przedstawienie galeny (kruszec ołowiu), jako przykładu surowca naturalnego i jej wykorzystania przez człowieka;
• pokazanie wykorzystania lokalnych skał dekoracyjnych w budownictwie sakralnym;
• wskazanie przyrodniczych i krajobrazowych walorów rezerwatu Karczówka.

Czas trwania wycieczki pieszej:: 1 godz.

Cele ogólne:

1. Poznanie związku między budową geologiczną a rzeźbą terenu.
2. Poznanie związku między budową geologiczną a występowaniem złóż galeny.
3. Poznanie techniki historycznej eksploatacji kruszców ołowiu.

Cele szczegółowe:

1. Uczeń tłumaczy, na podstawie mapy geologicznej, dlaczego Karczówka jest wzgórzem.
2. Uczeń wyjaśnia , co to jest górnictwo historyczne.
3. Uczeń wyjaśnia , co to są „marmury świętokrzyskie”.
4. Uczeń tłumaczy znaczenie terminów: galena, kalcyt, żyła kruszconośna.
5. Uczeń wyjaśnia związek budowy geologicznej z powstawaniem złóż kruszców ołowiu.
6. Uczeń opisuje, jak dawniej wydobywano kruszec ołowiu.
7. Uczeń uzasadnia potrzebę ochrony śladów górnictwa historycznego.
8. Uczeń potrafi:
   • zlokalizować na planie miasta Kielc i mapie geologicznej rezerwat Karczówkę;
   • wytłumaczyć, jak doszło do powstania złóż kruszców ołowiu na Karczówce;
   • wytłumaczyć, jak zmieniło się znaczenie górnictwa kruszców ołowiu w czasie historycznym w porównaniu z obecną gospodarką.

Cele wychowawcze:

1. Wytłumaczenie uczniom roli, jaką odegrało historyczne górnictwo kruszców w rozwoju gospodarczym kielecczyzny.

Metody pracy:

• Podająca: nauczyciel mówi, gdzie leży punkt wycieczkowy i co można w nim zobaczyć.
• Obserwacji: uczniowie obserwują skały dekoracyjne wykorzystane do budowy i wystroju kościoła; uczniowie obserwują panoramę Gór Świętokrzyskich; uczniowie obserwują ślady historycznej eksploatacji galeny.
• Poszukująca: uczniowie planie Kielc i mapie geologicznej lokalizują rezerwat, na tablicach informacyjnych edukacyjnej Ścieżki geologiczno-kruszcowo-górniczej uczniowie szukają informacji na temat dawnych sposobów wydobycia galeny; uczniowie szukają w terenie żył kalcytowych i kruszconośnych oraz okruchów galeny.

Formy pracy:zespołowa.

Środki dydaktyczne:

• plan miasta Kielc;
• Góry Świętokrzyskie Mapa Geologiczno-Krajoznawcza 1: 200 000;
• tablice informacyjne Ścieżki geologiczno-kruszcowo-górniczej.

Zadania:

1. Lokalizacja wzgórza Karczówka na planie Kielc i mapie geologicznej.
2. Obserwacja panoramy Gór Świętokrzyskich z wieży kościoła Św. Boromeusza.
3. Rozpoznanie różnych rodzajów świętokrzyskich skał wykorzystanych do budowy i wystroju kościoła Św. Boromeusza.
4. Znalezienie w terenie śladów dawnych robót górniczych.

Zalecana literatura:

• Kotański Z., 1959. Przewodnik geologiczny po Górach Świętokrzyskich. tom 2. Wydawnictwo Geol., Warszawa
• Trela W., Salwa S.2012. Ścieżki geoturystyczne Kielc. Wydawnictwo Instytut Geografii Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
• Wołoszyńska E., Wołoszyński M., 2010. Góry Świętokrzyskie. Przewodnik turystyczny. Wydawnictwo Muza SA, Kielce.
• Wróblewski T. 2008 – Rezerwaty przyrody nieożywionej na terenie miasta Kielc. Wydawnictwo Geopark Kielce.

Uzupełniająca literatura:

• *Kowalczewski Z., 1972. Kielce jako ośrodek staropolskiego górnictwa i hutnictwa. W: Dzieje i technika świętokrzyskiego górnictwa i hutnictwa kruszcowego. Wydawnictwo Geol., Warszawa.
• *Rubinowski Z., 1995. Geologia, minerały i górnictwo złóż kruszców ołowiu typu karczówkowskiego w okolicach Kielc. W: Karczówka. Wydawnictwo Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce.
• *Rubinowski Z., Wójcik Z., 1978. Odsłonięcia geologiczne Kielc i okolic oraz problemy ich ochrony i zagospodarowania. Prace Muzeum Ziemi, z. 29.
• *Wójcik Z., 1995. Z dziejów rozpoznania geologicznego i górniczego Karczówki. W: Karczówka. Wydawnictwo Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce.
• *Wróblewski T., 1972. Metody badań stanowisk górnictwa i hutnictwa kruszcowego w Górach Świętokrzyskich. W: Dzieje i technika świętokrzyskiego górnictwa i hutnictwa kruszcowego. Wydawnictwo Geol., Warszawa.
• Wróblewski T., 2012. Śladami dewońskiego morza i kieleckich gwarków. Urząd Miasta Kielce.