Zaloguj
Zrozumieć Ziemię> Wycieczki> Góry Świętokrzyskie> punkt 2.1

Punkt wycieczkowy 2.1 (GŚ 2.1) PRZEŁOM LUBRZANKI W MĄCHOCICACH

Uczniowie poznają jeden z najpiękniejszych w Górach Świętokrzyskich odcinek doliny rzecznej o wyjątkowych walorach przyrodniczych. Zapoznają się z procesami geologicznymi, jakie kształtują rozwój doliny rzecznej oraz związkiem między budową geologiczną a rzeźbą terenu. Ponadto poznają niektóre skały osadowe oraz procesy tektoniczne.

Podstawa programowa - gimnazjum:

  • posługiwanie się mapą turystyczna i geologiczną;
  • omówienie rzeźbotwórczej roli wód płynących;
  • rozpoznawanie skał osadowych (łupek, piaskowiec, piasek, less);
  • ocena walorów krajobrazowych i turystycznych przełomu Lubrzanki.

Podstawa programowa - liceum:

  • obserwacja odsłonięcia geologicznego;
  • omówienie wpływu procesów tektonicznych na skały osadowe (powstawanie uskoków i fałdów);
  • zapoznanie się z procesami erozji i akumulacji rzeczna oraz lodowcowej;
  • omówienie wpływu budowy geologicznej na rzeźbę terenu;
  • przedstawienie przełomowego odcinka Lubrzanki, jako efektu oddziaływania procesów wewnętrznych i zewnętrznych;
  • pokazanie krajobrazowej i gospodarczej funkcji rzeki na przykładzie Lubrzanki

Czas trwania wycieczki pieszej:: 2 godz.

Cele ogólne:

  1. Poznanie mechanizmów kształtujących rozwój doliny rzecznej.
  2. Poznanie związku między budową geologiczną a rzeźbą terenu.
  3. Poznanie podstawowych procesów tektonicznych.

Cele szczegółowe:

  1. Uczeń nazywa rodzaje skał osadowych widoczne w stanowiskach punktu wycieczkowego.
  2. Uczeń wyjaśnia, co to jest erozja rzeczna.
  3. Uczeń podaje przykłady zagrożeń dla dolin rzecznych.
  4. Uczeń tłumaczy znaczenie słów: uskok, przekrój geologiczny, dolina przełomowa rzeki, erozja wsteczna, akumulacja, less, taras zalewowy, meander, degradacja doliny rzecznej.
  5. Uczeń wyjaśnia różnicę miedzy przekrojem a profilem geologicznym.
  6. Uczeń omawia związek budowy geologicznej z rzeźbą terenu na przykładzie doliny Lubrzanki.
  7. Uczeń uzasadnia konieczność ochrony dolin rzecznych.
  8. Uczeń potrafi:
    • zlokalizować odsłonięcia (stanowiska 1-4) na mapie topograficznej, turystycznej i geologicznej;
    • rozpoznać w terenie elementy doliny rzecznej (tarasy, stożki napływowe, meandry);
    • wskazać zagrożenia dla dolin rzecznych i podać sposoby ich zapobiegania.

Cele wychowawcze:

  1. Wdrażanie uczniów do samodzielnego zbierania informacji.
  2. Kształtowanie postawy sprzeciwu wobec niszczenia środowiska naturalnego (zaśmiecanie wąwozów, zanieczyszczanie wód ściekami, budownictwo powodujące powstawanie osuwisk).

Metody pracy:

  • Podająca: nauczyciel informuje, gdzie leży punkt wycieczkowy i co można w nim zobaczyć.
  • Obserwacji: uczniowie obserwują odsłonięcia łupków w wąwozie Kamecznica Podmąchocicka, odsłonięcia piasków i lessów w dolinie rzeki Lubrzanki oraz dostrzegają zagrożenia dla doliny Lubrzanki.
  • Poszukująca: na mapach topograficznej i geologicznej uczniowie lokalizują stanowiska; w przewodniku wycieczkowym wyszukują i podają znaczenie wyrażeń: dolina przełomowa, kaptaż.

Formy pracy:zespołowa.

Środki dydaktyczne:

  • Mapa turystyczna Gór Świętokrzyskich w skali 1:75 000 lub 1:100 000;
  • mapa topograficzna w skali 1:10 000 układ 92 arkusz M-34-42-B-c-1;
  • Góry Świętokrzyskie Mapa Geologiczno-Krajoznawcza 1: 200 000;
  • Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50000 arkusz Kielce;
  • Tabela stratygraficzna;
  • kompas geologiczny;
  • lupa;
  • młotek.

Zadania:

  1. Lokalizacja odsłonięć (stanowisk 1-4 w obrębie punktu wycieczkowego Przełom Lubrzanki) na mapach: topograficznej, turystycznej i geologicznej.
  2. Obserwacja odsłonięć łupków ilastych – stanowiska 1 i 2 (opis skały z uwzględnieniem takich cech, jak barwa, twardość, uławicenie, pomiar biegu i upadu warstw za pomocą kompasu geologicznego, struktury tektoniczne, obecność lub brak skamieniałości).
  3. Rozpoznawanie w terenie elementów budowy doliny rzecznej (dolina główna, dolina boczna, taras zalewowy, taras wyższy, stożek napływowy)
  4. Obserwacja odsłonięcia utworów czwartorzędowych: piasków (stanowisko 3) i lessów (stanowisko 4).
  5. Umiejscowienie w Tabeli stratygraficznej stanowisk 1-4 punktu wycieczkowego Przełom Lubrzanki.
  6. Wskazanie działań człowieka powodujących degradacje doliny rzecznej (powstawanie osuwisk).
  7. Wypełnienie kart ćwiczeń.

Karty ćwiczeń: GŚ 2.1.1; GŚ 2.1.2; GŚ 2.1.3

Dyskusja:

  1. Dlaczego w odsłonięciach łupków kambryjskich w Kamecznicy Podmąchickiej nie występują skamieniałości?
  2. Czy włączenie przełomowego odcinka doliny Lubrzanki do obszaru Natura 2000 jest wystarczającym działaniem dla jego ochrony?

Zalecana literatura:

  • Kotański Z., 1959. Przewodnik geologiczny po Górach Świętokrzyskich. tom 2, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
  • Kotański Z., 1968. Z plecakiem i młotkiem w Góry Świętokrzyskie. Wydawnictwo Geol., Warszawa.
  • Stupnicka E., Stempień-Sałek M., 2001. Poznajemy Góry Świętokrzyskie. Wycieczki geologiczne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.