Zaloguj
Zrozumieć Ziemię> Wycieczki> Góry Świętokrzyskie> punkt 2.3

Punkt wycieczkowy 2.3 (GŚ 2.3) ŚWIĘTY KRZYŻ

Uczniowie odbywają pieszą wycieczkę jedną z najatrakcyjniejszych tras turystycznych Gór Świętokrzyskich, na szczyt Łysej Góry i do klasztoru Św. Krzyża. Zwiedzą także Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego . Wycieczka daje szanse prezentacji wielu atrakcyjnych i istotnych z punktu widzenia edukacyjnego zagadnień. Oprócz geologii jest tu wiele do pokazania z zakresu przyrody ożywionej i jej ochrony, historii, archeologii, regionalnych tradycji, etnografii (muzeum misyjne) a nawet nowoczesnych technologii (maszt telewizyjny), dlatego warto zarezerwować na nią więcej czasu niż ten, jaki przewiduje się do realizacji programu związanego z geologią.

Podstawa programowa - gimnazjum:

  • posługiwanie się mapami topograficzną, turystyczną i geologiczną oraz identyfikacja na nich oglądanych obiektów;
  • rozpoznawanie różnych rodzajów skał osadowych (piaskowców, wapieni) i określanie ich wartości użytkowych;
  • odczytywanie informacji geologicznych z wypolerowanych płyt marmurowych (środowisko sedymentacji, skamieniałości, tektonika itp.);
  • omówienie procesu wietrzenia na przykładzie architektury Św. Krzyża;
    • podkreślenie znaczenia Gór Świętokrzyskich dla polskiej geologii;
  • pokazanie walorów turystycznych Łysej Góry.

Podstawa programowa - liceum:

  • obserwacja odsłonięcia piaskowców kwarcytowych i sporządzenie podstawowego opisu skały z uwzględnieniem takich cech jak: barwa, uziarnienie, widoczne struktury, identyfikacja płaszczyzn uławicenia, powierzchni uskokowych, żył mineralnych; obserwacja strefy wielkiego uskoku łysogórskiego, omówienie jego wpływ na morfologię i terenu i tworzenie złóż mineralnych;
  • omówienie związku rzeźby terenu z budową geologiczną także na podstawie analizy mapy topograficznej;
  • omówienie procesów wietrzenia fizycznego chemicznego i zróżnicowania odporności skał na wietrzenie;
  • omówienie znaczenia ruchów tektonicznych (fałdowania, uskoki) dla budowy geologicznej obszaru świętokrzyskiego;
  • przedstawienie bogactwa skalnych surowców w regionie świętokrzyskim i ich znaczenia gospodarcze oraz walorów estetycznych; omówienie procesów powstawania i zaniku gołoborzy.

Czas trwania wycieczki pieszej:: ok. 4 godz.

Cele ogólne:

  1. Poznanie budowy geologicznej Łysogór; podkreślenie znaczenia dla ich powstania odpornego na wietrzenie „kwarcytu łysogórskiego” i wielkich uskoków; pokazanie związku geologii z morfologią.
  2. Porównanie różnych rodzajów wietrzenia i ich efektów.
  3. Poznanie bogactwa i zróżnicowania skalnych surowców budowlanych i dekoracyjnych, tradycji ich wydobycia i wykorzystania przez naszych przodków.

Cele szczegółowe:

  1. Uczeń wymienia dwa najwyższe szczyty Gór Świętokrzyskich.
  2. Uczeń nazywa skały budujące najwyższe partie Gór Świętokrzyskich.
  3. Uczeń podaje nazwę i lokalizuje wielki uskok okolic Łysej Góry oraz objaśnia, jakie złoża są z nim związane.
  4. Uczeń wymienia skały wykorzystane do budowy i wystroju opactwa benedyktyńskiego na Łysej Górze oraz opisuje ich najważniejsze cechy (barwę, strukturę).
  5. Uczeń wyjaśnia , jak powstają gołoborza i podaje przykłady ich występowania w Polsce.
  6. Uczeń wyjaśnia , jak powstały „kwarcyty” łysogórskie i dlaczego odgrywają tak wielką rolę w budowie geologicznej i tworzeniu się form krajobrazowych.
  7. Uczeń opisuje proces powstawania uławicenia i spękań tektonicznych w odsłonięciu skalnym.
  8. Uczeń wyjaśnia znaczenie wielkich uskoków dla ukształtowania się współczesnego krajobrazu i tworzenia złóż surowców mineralnych.
  9. Uczeń opisuje proces zróżnicowania litologicznego skał i związane z nim różnice w podatności na wietrzenie oraz wartości użytkowej poszczególnych rodzajów skał.
  10. Uczeń definiuje pojęcie czasu geologicznego i uświadamia sobie różnicę w skali pomiędzy wydarzeniami historycznymi a geologicznymi.
  11. Uczeń opisuje procesy wietrzenia mrozowego, powstawania i zanikania gołoborzy.
  12. Uczeń uzasadnia konieczność ochrony Łysej Góry i jej zabytków, jako wielkiej wartości przyrodniczej i kulturalnej.
  13. Uczeń potrafi:
    • zidentyfikować na mapie topograficznej i geologicznej wskazane obiekty oraz zinterpretować rzeźbę terenu;
    • wskazać na powierzchni odsłonięcia powierzchnię ławicy i określić kierunek jej biegu i kąt zapadania;
    • rozpoznać w terenie strefę uskoku łysogórskiego i wytłumaczyć jak powstała;
    • rozróżnić podstawowe typy litologiczne skał wykorzystanych do budowy i wystroju klasztoru oraz scharakteryzować ich główne cechy;
    • powiedzieć (na podstawie ekspozycji muzealnej), w jakim okresie tworzyły się świętokrzyskie skały oraz wymienić najważniejsze skamieniałości, jakie w nich możemy znaleźć;
    • wyjaśnić proces powstawania gołoborzy.

Cele wychowawcze:

  1. Umiejętność zachowania się na terenie objętym szczególną ochroną (ŚPN).
  2. Umiejętność zachowania w obiekcie o charakterze sakralnym i zabytkowym.
  3. Zrozumienie znaczenia walorów przyrodniczych i historycznych Łysej Góry i usytuowanych na niej zabytków.
  4. Rozwijanie zainteresowań tradycjami regionalnymi.
  5. Umiejętność samodzielnego zbierania i porządkowania informacji.
  6. Umiejętność pracy w grupie, podziału pracy koordynacji zadań i sporządzania sprawozdania z uzyskanych wyników.

Metody pracy:

  • Podająca: nauczyciel przekazuje treści zawarte w przewodniku.
  • Obserwacji: uczniowie, pod nadzorem i z pomocą nauczyciela, obserwują odsłonięcie piaskowców kwarcytowych oraz bloki i płyty wbudowane w klasztorne mury, identyfikują ich cechy strukturalne oraz teksturalne a także obserwują sposoby wietrzenia; zapoznają się ze zbiorami Muzeum Przyrodniczego Świętokrzyskiego Parku Narodowego; oglądają panoramę przedpola Łysogór z platformy widokowej; obserwują gołoborze.
  • Poszukująca: uczniowie, podzieleni na małe grupy, poszukują i dokumentują fotograficznie ciekawe struktury sedymentacyjne, tektoniczne i skamieniałości w odsłonięciu i klasztornych murach (po wycieczce nauczyciel organizuje konkurs na najciekawsze fotografie); uczniowie oglądając panoramę poszukują form związanych z działaniem procesów geologicznych (erozja dolin rzecznych, wzniesienia zbudowane ze skał odporniejszych na wietrzenie itp.)

Formy pracy:zespołowa.

Środki dydaktyczne:

  • Mapa topograficzna w skali 1:10 000 (karta ćwiczeń GŚ 2.3.1),
  • Mapa turystyczna Gór Świętokrzyskich w skali 1:75 000 lub 1:100 000;
  • aparat fotograficzny;
  • lupa;
  • kompas geologiczny;
  • lornetka.

Zadania:

  1. Lokalizacja stanowisk 1 i 5 w obrębie punktu wycieczkowego Święty Krzyż na mapie topograficznej, turystycznej i geologicznej.
  2. Zapoznanie się z odsłonięciem piaskowców (stanowisko 1) na szczycie Łysej Góry.
  3. Obserwacja strefy uskoku łysogórskiego i jego wpływu na morfologię terenu.
  4. Zapoznanie się z bogactwem surowców skalnych wykorzystanych do budowy kompleksu klasztornego.
  5. Obserwacja skutków procesów wietrzenia na materiale skalnym wykorzystanym do budowy opactwa benedyktyńskiego.
  6. Zwiedzenie Muzeum Przyrodniczego Świętokrzyskiego Parku Narodowego ze szczególnym uwzględnieniem ekspozycji geologicznej.
  7. Zwiedzenie gołoborza Kobendzy i obserwacja panoramy północnego przedpola Łysogór.
  8. Wypełnienie kart ćwiczeń.

Karty ćwiczeń: GŚ 2.3.1; GŚ 2.3.2; GŚ 3.3.3

Zalecana literatura:

  • Garus R., Trepka H., 2003. Przewodnik turystyczny po gminie Nowa Słupia. Agencja JP s.c., Kielce.
  • Garus R., Trepka H., 2006. Gmina Nowa Słupia Zaprasza. Agencja JP s.c., Kielce.
  • Wołoszyńska E., Wołoszyński M., 2010. Góry Świętokrzyskie. Przewodnik turystyczny. Wydawnictwo Muza SA, Kielce.
  • Kotański Z., 1959. Przewodnik geologiczny po Górach Świętokrzyskich. tom 2, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
  • Stupnicka E., Stempień-Sałek M., 2001. Poznajemy Góry Świętokrzyskie.
    • Wycieczki geologiczne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.