Punkt wycieczkowy 4.3 (GŚ 4.3) KAMIENIOŁOM NA LEŚNEJ GÓRZE

Uczniowie zapoznają się ze zjawiskami geologicznymi na pograniczu Gór Świętokrzyskich i niecki Nidy – dużej jednostki tektonicznej rozciągającej się na południe od Gór Świętokrzyskich, wypełnionej utworami kredowymi i paleogeńsko-neogeńskimi.

Podstawa programowa - gimnazjum:

• posługiwanie się mapą topograficzną i geologiczną;
• opisanie wapieni górnojurajskich;
• omówienie wykorzystanie wapieni w gospodarce człowieka.

Czas trwania wycieczki pieszej: ok. 2 godz.

Cele ogólne:

1. Rozpoznawanie skamieniałości górnojurajskich.
2. Poznanie budowy fałdu.
3. Poznanie związku między budową geologiczną a rzeźbą terenu.

Cele szczegółowe:

1. Uczeń znajduje i oznacza skamieniałości.
2. Uczeń identyfikuje strukturę fałdową widoczną w kamieniołomie.
3. Uczeń wyjaśnia znacznie procesów tektonicznych dla budowy geologicznej obszaru.
4. Uczeń podaje przykłady wykorzystania wapieni w gospodarce.
5. Uczeń potrafi:
   • zlokalizować obiekt geologiczny na mapie topograficznej i geologicznej;
   • odróżnić uławicenie od systemu spękań ciosowych;
   • zmierzyć bieg i upad warstw;
   • określić rolę nieczynnych kamieniołomów w polityce zrównoważonego rozwoju.

Cele wychowawcze:

1. Uświadomienie wpływu działalności człowieka na procesy modelujące zmiany krajobrazu.
2. Uświadomienie celowości ochrony obiektów przyrody nieożywionej, jako obiektów o walorach dydaktycznych.

Metody pracy:

• Podająca:nauczyciel informuje, gdzie leży punkt wycieczkowy i co można w nim zobaczyć.
• Obserwacji: uczniowie obserwują wapienie oraz struktury tektoniczne.
• Poszukująca: uczniowie, na podstawie mapy geologicznej, wykazują związek morfologii z budową geologiczną obszaru.

Formy pracy:indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• Mapa turystyczna Gór Świętokrzyskich w skali 1:75 000;
• Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000 Arkusz Chęciny (850), Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1973;
• młotek;
• kompas i kątomierz lub kompas geologiczny.

Zadania:

1. Lokalizacja kamieniołomu na mapie turystycznej i geologicznej.
2. Pokazanie na ścianie kamieniołomu struktury tektonicznej – fałdu.
3. Znalezienie skamieniałości i określenie grupy, do której należą ramienionogi, małże, amonity).
4. Wypełnienie kart ćwiczeń.

Karty ćwiczeń: GŚ 4.3.1. 4.3.2.

Dyskusja:

1. Jakie są możliwości wykorzystania surowcowego wapieni?
2. Dlaczego współcześnie na polskim wybrzeżu bałtyckim nie powstają takie osady, jakie w późnej jurze powstawały w rejonie Podzamcza?
3. Czy wapienie mogą być czarne?

Zalecana literatura:

• *Kutek. J., 1968. Kimeryd i najniższy oksford południowo-zachodniego obrzeżenia mezozoicznego Gór Świętokrzyskich. Część I. Stratygrafia. Acta Geologica Polonica, 18.