Zaloguj
Zrozumieć Ziemię> Wycieczki> Góry Świętokrzyskie> punkt 4.4

Punkt wycieczkowy 4.4 (GŚ 4.4) DOLINA NIDY W ŻERNIKACH

Uczniowie zapoznają się z procesami geologicznymi na tarasie zalewowym w dolinie Nidy, w miejscowości Żerniki, u zbiegu Białej i Czarnej Nidy. Zapoznają się z osadami rzecznymi, procesami oraz formami akumulacyjnymi i erozyjnymi w dolinie rzeki meandrującej.

Podstawa programowa - gimnazjum:

  • posługiwanie się mapą topograficzną;
  • omówienie rzeźbotwórczej roli rzek;
  • scharakteryzowanie elementów rzeźby w dolinie rzeki meandrującej;
  • opisanie tarasów rzecznych.

Podstawa programowa - liceum:

  • omówienie wpływu dynamiki przepływu wody w rzece na charakter gromadzonego osadu, przekrój koryta rzeki i morfologię dna;
  • opisanie elementów ekosystemu siedliska łąkowego w obszarze doliny rzecznej;
  • scharakteryzowanie wpływu działalności człowieka na rozwój doliny rzecznej;
  • wymienienie zagrożeń związanych z nieregulowanym rozwojem doliny rzecznej;
  • wymienienie krajobrazowych i gospodarczych funkcji rzek

Czas trwania wycieczki pieszej: ok. 2 godz.

Cele ogólne:

  1. Poznanie elementów doliny rzeki meandrującej (tarasy rzeczne i starorzecza) oraz budujących je osadów.
  2. Poznanie osadów korytowych rzeki.
  3. Poznanie procesów kształtujących dolinę i kor
    4. yto rzeki meandrującej.

Cele szczegółowe:

  1. Uczeń charakteryzuje rodzaje osadów rzecznych.
  2. Uczeń wymienia procesy wpływające na przebieg i kształt koryta rzecznego.
  3. Uczeń wyjaśnia, jak na podstawie obserwacji terenowych i mapy możemy prześledzić historię oraz prognozować rozwój doliny rzecznej.
  4. Uczeń wyjaśnia, jak użytkowanie terenu i regulacja rzeki wpływa na rozwój doliny rzecznej oraz pozwala zapobiegać powodziom.
  5. Uczeń tłumaczy znaczenie pojęć: taras zalewowy, kryto rzeczne, meander, starorzecze, lewy i prawy brzeg rzeki, aluwia, riplemarki.
  6. Uczeń potrafi:
    • zlokalizować oglądany fragment doliny Nidy na mapie topograficznej i geologicznej;
    • wskazać wpływ dynamiki przepływu w rzece na morfologię dna i koryta rzecznego oraz na charakter gromadzonego osadu;
    • wyodrębnić etapy w geologicznej historii rozwoju doliny rzecznej;
    • wskazać współczesne procesy geologiczne i geomorfologiczne kształtujące dolinę rzeczną rzeki meandrującej;
    • wskazać zagrożenia ze strony nieregulowanego przepływu rzeki oraz wskazać czynniki wpływające na zagrożenie powodziowe;
    • wskazać możliwości gospodarczego wykorzystania osadów wypełniających dolinę rzeczną obecnie i w przeszłości.

Cele wychowawcze:

  1. Uświadomienie wpływu działalności człowieka na procesy modelujące rozwój doliny rzecznej, w tym wpływ na wystąpienie zagrożeń powodziowych.
  2. Uświadomienie znaczenia gospodarczego obszaru tarasów rzecznych – w przeszłości i obecnie.

Metody pracy:

  • Podająca: nauczyciel informuje, gdzie leży punkt wycieczkowy i co można w nim zobaczyć.
  • Obserwacji: uczniowie obserwują osady rzeczne na powierzchni tarasu zalewowego i w korycie rzeki, przejawy akumulacyjnej i erozyjnej działalności rzeki, formy starorzeczy i powstawanie meandrów, ponadto dostrzegają zagrożenia wynikające z działalności rzeki.
  • Poszukująca: na mapie topograficznej uczniowie lokalizują obiekty w dolinie rzeki; w przewodniku wycieczkowym wyszukują i podają znaczenie wyrażeń: meander, starorzecze, riplemarki, jama wirowa.

Formy pracy:zespołowa.

Środki dydaktyczne:

  • Mapa turystyczna Gór Świętokrzyskich w skali 1:75 000;
  • Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000 Arkusz Chęciny (850), Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1973;
  • łopatka;
  • aparat fotograficzny.

Zadania:

  1. Zlokalizowanie na mapie topograficznej oglądanego fragmentu doliny Nidy.
  2. Narysowanie schematu powstania meandrów rzecznych.
  3. Wyjaśnienie, jak na dnie rzeki powstają riplemarki.
  4. Wyjaśnienie, jakich informacji dostarczają geologowi riplemarki zachowane w skałach.
  5. Wypełnienie kart ćwiczeń.

Karty ćwiczeń: GŚ 4.4.1, GŚ 4.4.2.

Dyskusja:

  1. Jaki jest wpływ działalności człowieka na rozwój doliny rzeki meandrującej?
  2. Jakie są możliwości wykorzystania gospodarczego dolin rzecznych obecnie, a jakie były w przeszłości.

Zalecana literatura:

  • Świercz A. (red.), 2012. Monografia Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, współwydawca Stowarzyszenie Ziemia Świętokrzyska.