Punkt wycieczkowy 5.2 (GŚ 5.2) REZERWAT SKAŁKI „PIEKŁO” POD NIEKŁANIEM

Skałki „Piekło” stanowią naturalne odsłonięcie powstałe na skutek działania procesów wietrzeniowych. Jest to dobre miejsce do odtwarzania i skojarzenia procesów związanych z formowaniem się osadów i poznania charakterystycznych cech powstających z tych osadów skał, mogących pomóc w odtworzeniu środowisk wczesnej jury, sprzed 190-200 milionów lat.

Podstawa programowa - gimnazjum:

• posługiwanie się mapą turystyczną i geologiczną;
• poznawanie piaskowców, jako skały osadowej i ich wewnętrznej struktury;
• zapoznanie się z procesem wietrzenia – jednym z czynników kształtujących powierzchnię Ziemi i formami geologicznymi powstałymi w jego wyniku.

Czas trwania wycieczki pieszej:: około 3 godz.

Cele ogólne:

1. Zapoznanie się ze strukturami sedymentacyjnymi występującymi w piaskowcach.
2. Poznanie genezy wczesno jurajskich piaskowców spotykanych w Górach Świętokrzyskich.

Cele wychowawcze:

1. Zrozumienie zasady aktualizmu głoszącej, że procesy geologiczne w historii Ziemi przebiegały podobnie do współczesnych.
2. Poznanie zasad i przepisów obowiązujących w rezerwatach przyrody nieożywionej.
3. Kształtowanie postawy proekologicznej.

Cele szczegółowe:

4. Uczeń opisuje skały odsłaniające się w rezerwacie.
5. Uczeń wymienia charakterystyczne cechy piaskowców.
6. Uczeń tłumaczy sposób powstawania warstwowania przekątnego w piaskowcach i kojarzy je z formami sedymentacyjnymi
7. Uczeń nazywa formy wietrzeniowe występujące w rezerwacie.
8. Uczeń wyjaśnia różnicę w czasie geologicznym między powstaniem osadu a powstaniem form wietrzeniowych w piaskowcach.
9. Uczeń potrafi:
   • zlokalizować rezerwat na mapie turystycznej i geologicznej;
   • odróżnić nachylenie tektoniczne warstw skalnych od nachylenia warstwowań przekątnych (sedymentacyjnych);
   • wskazać kierunek przepływu dawnego prądu na podstawie nachylenia warstwowań przekątnych;
   • opisać zjawiska zachodzące w współczesnych środowiskach rzecznych i jeziornych;
   • wyjaśnić pojęcie paleośrodowisko;
   • uzasadnić potrzebę ochrony miejsc o dużej wartości przyrodniczej i edukacyjnej.

Metody pracy:

• Podająca: komentarz opiekuna wycieczki na temat zwiedzanego obiektu, odczytywanie informacji z tablic edukacyjnych i przewodnika wycieczkowego.
• Obserwacji: oglądanie skałek.
• Poszukująca: uczniowie znajdują warstwowania w piaskowcach.

Formy pracy:grupowa

Środki dydaktyczne:

• Mapa turystyczna Gór Świętokrzyskich w skali 1:75 000 lub 1:100 000;
• Mapa Geologiczno-Krajoznawcza 1:200 000;
• taśma miernicza;
• kompas geologiczny;
• lupa;
• aparat fotograficzny.

Zadania:

1. Lokalizacja rezerwatu na mapie turystycznej i geologicznej.
2. Obserwacja skał i struktur sedymentacyjnych w odsłonięciu.
3. Mierzenie wysokości skałek.
4. Mierzenie biegu i upadu warstw skalnych.
5. Fotografowanie skałek.
6. Wypełnienie karty ćwiczeń.

Karty ćwiczeń: GŚ 5.2.1.

Dyskusja:

1. Propozycje różnych form i sposobów ochrony naturalnych form geologicznych.
2. Czy metody odtwarzania środowiska powstawania piaskowców wczesno jurajskich można stosować dla skał pochodzących z innych okresów geologicznych?

Zalecana literatura:

• *Pieńkowski G., 2009. Sołtyków i Niekłań – zapis sedymentacyjny i paleoekologiczny wczesnojurajskich utworów kontynentalnych oraz marginalno-morskich. W: Trela W., Złonkiewicz Z. (red.) Perspektywy rozwoju geoparków w regionie świętokrzyskim. Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce.

Uzupełniająca literatura:,

• Pieńkowski G., 2004. Tutaj będzie geopark. Strona internetowa Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB www.pgi.gov.pl.
• *Pieńkowski G. 2008. The Kamienna Valley Geopark – more than dinosaurs. Przegląd Geologiczny, 56.
• *Pieńkowski G., 2011. Geologiczne muzea i parki tematyczne dźwignią edukacji, rozwoju i biznesu. Przegląd Geologiczny, 59.