|
|
Punkt wycieczkowy 5.3 (GŚ 5.3) REZERWAT „GAGATY SOŁTYKOWSKIE"
Jest to unikatowe miejsce, w którym można podziwiać oryginalne tropy dinozaurów na tle, zachowanego w zapisie kopalnym, ich naturalnego środowiska. Poza tropami w odsłonięciu występuje obfitość innych skamieniałości roślin i zwierząt. Kopalne rośliny (skrzypy) można porównać do podobnych współczesnych skrzypów, rosnących tuż obok. W ścianach wyrobiska widoczne są poziomy gleb kopalnych z korzeniami dawnych roślin. Rezerwat jest cennym także z punktu widzenia współczesnej przyrody ożywionej, m in. ze względu na siedliska owadożernych rosiczek i skrzypów.
Podstawa programowa - gimnazjum:
- posługiwanie się mapą turystyczną i geologiczną;
- poznanie iłów i mułowców dolnojurajskich, pospolicie nazywanych glinami, i ich wykorzystania przez człowieka;
- pokazanie gagatu, jako surowca energetycznego i jubilerskiego;
- omówienie transgresji morza jurajskiego w Górach Świętokrzyskich, jako jednego z ważniejszych wydarzeń z przeszłości geologicznej Polski;
- poznanie różnych rodzajów skamieniałości: właściwych - roślin wczesno jurajskich i skamieniałości śladowych – tropów kręgowców;
- uzasadnienie konieczności ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej.
Podstawa programowa - liceum:
- porównanie roślin wczesno jurajskich ze współczesnymi;
- omówienie powstawania skamieniałości śladowych i odczytanie na ich podstawie sposobów zachowania się dawnych zwierząt i ich ewolucji;
- przedstawienie form eksploatacji surowców mineralnych w północnej części regionu świętokrzyskiego;
- poznanie form ochrony cennych stanowisk paleontologicznych.
|
Czas trwania wycieczki pieszej:: około 3 godz.
Cele ogólne:
- Rozpoznawanie podstawowych typów skał osadowych (iłowce, mułowce, piaskowce) i określanie środowiska ich powstawania.
- Rozpoznawanie różnych skamieniałości śladowych i zwierząt, które je zostawiły.
- Porównanie kopalnych (wczesno jurajskich) i współczesnych roślin.
Cele szczegółowe:
- Uczeń opisuje skały widoczne w obrębie odsłonięcia.
- Uczeń porównujestruktury i formy skał widocznych w odsłonięciu do elementów współczesnych dolin rzecznych – łach rzecznych, równi zalewowych i wałów powodziowych.
- Uczeń tłumaczy przyczyny powstawania warstwowań przekątnych w piaskowcach, w odniesieniu do współczesnych procesów erozji i akumulacji rzecznej.
- Uczeń wyjaśnia, jak rozpoznawać skamieniałości śladowe.
- Uczeń wymienia przyczyny różnych sposobów zachowania się skamieniałości śladowych.
- Uczeń opisuje cechy gagatu.
- Uczeń uzasadnia potrzebę ochrony miejsc o dużej wartości przyrodniczej i edukacyjnej.
- Uczeń potrafi:
- zlokalizować rezerwat na mapie turystycznej i geologicznej.
- odróżnić skamieniałości śladowe (zapis czynności życiowych) od właściwych (szczątków ciał zwierząt i roślin);
- rozróżnić podstawowe typy tropów i nazwać grupę kręgowców, do jakiej należeli ich sprawcy.
Cele wychowawcze:
- Wytłumaczenie zasady aktualizmu na przykładzie porównania współczesnych i wczesno jurajskich (kopalnych) środowisk.
- Kształtowanie postawy proekologicznej.
Metody pracy:
- Podająca: komentarz opiekuna wycieczki na temat zwiedzanego obiektu, odczytywanie informacji z tablic edukacyjnych i przewodnika, nawiązywanie do znanych z mediów efektów powodziowych, przywoływanie znanych z codziennych obserwacji form sedymentacyjnych współczesnych koryt rzecznych.
- Obserwacji: oglądanie odsłonięcia.
- Poszukująca: uczniowie szukają skamieniałości na hałdach poza terenem rezerwatu.
Formy pracy:indywidualna
Środki dydaktyczne:
- Mapa turystyczna Gór Świętokrzyskich w skali 1:75 000 lub 1:100 000;
- Mapa Geologiczno-Krajoznawcza 1:200 000;
- lupa;
- aparat fotograficzny;
- plansze informacyjne na terenie rezerwatu.
Zadania:
- Lokalizacja rezerwatu na mapie turystycznej i geologicznej.
- Obserwacja skał w odsłonięciu.
- Narysowanie w notatnikach struktur sedymentacyjnych zaobserwowanych w warstwach piaskowców i nazwanie ich.
- Wykonanie zdjęć tropów kręgowców, które później mogą być wykorzystane do zrobienia gazetki ściennej o polskich dinozaurach.
- Znalezienie gagatu.
Dyskusja:
- Z jakim współczesnym środowiskiem przyrodniczym można porównać środowisko wczesno jurajskie, w którym powstały skały w Sołtykowie?
- Jakie osady powstają współcześnie w rzekach, a jakie w jeziorach?
- Co można wywnioskować, na podstawie szlaków tropów dinozaurów, o zachowaniach tych zwierząt?
- Jakie zagrożenia może powodować nielegalne wydobywanie kopalin i minerałów?
- Czy istnieje związek między gagatem, gagatkiem i rzeką Gagat?
Zalecana literatura:
- Gierliński G., 1995. Śladami polskich dinozaurów. Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa.
- *Gierliński G., Pieńkowski G., Wcisło-Luraniec E., 2000. Świętokrzyski park jurajski. Wszechświat, 4-6.
*- Pieńkowski G., 2009. Sołtyków i Niekłań – zapis sedymentacyjny i paleoekologiczny wczesno jurajskich utworów kontynentalnych oraz marginalno-morskich. W: Trela W., Złonkiewicz Z. (red.) Perspektywy rozwoju geoparków w regionie świętokrzyskim. Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce.
Literatura uzupełniająca:
- *Pieńkowski G. 2004. Sołtyków – unikalny zapis paleoekologiczny wczesnojurajskich utworów kontynentalnych. Tomy Jurajskie II.
- *Pieńkowski G., 2004. Tutaj będzie geopark. Strona internetowa Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB www.pgi.gov.pl.
- *Pieńkowski G., 2008. The Kamienna Valley Geopark – more than dinosaurs. Przegląd Geologiczny, 56.
- *Pieńkowski G. 2011., Geologiczne muzea i parki tematyczne dźwignią edukacji, rozwoju i biznesu. Przegląd Geologiczny, 59.
|
|
|
