Punkt wycieczkowy 6.5 (GŚ 6.5) REZERWAT ARCHEOLOGICZNY „KRZEMIONKI”

Unikatowa w skali światowej, neolityczna kopalnia krzemieni pasiastych dostarcza, oprócz treści archeologicznych i historycznych (przekazywanych przez przewodnika oraz za pomocą licznych plansz i wystaw na terenie zabytkowej kopalni), informacji na temat morza jurajskiego, które panowało na terenie Gór Świętokrzyskich.
Podziemna trasa umożliwia obserwację wapieni jurajskich i tkwiących w nich krzemieni, które były obiektem eksploatacji w różnych czasach historycznych (krzemienie w neolicie, wapienie w czasach nowożytnych).

Podstawa programowa - gimnazjum i liceum:

• posługiwanie się mapą turystyczną i geologiczną;
• omówienie transgresji morza jurajskiego, jako jednego z ważniejszych wydarzeń geologicznych w Górach Świętokrzyskich;
• poznanie górnicza historycznego i jego wpływu na rozwój gospodarczy regionu świętokrzyskiego;
• pokazanie rezerwatu, jako atrakcji turystycznej i geoturystycznej.

Czas trwania wycieczki: około 3 godz.

Cele ogólne:

1. Poznanie budowy geologicznej regionu świętokrzyskiego.
2. Rozpoznawanie podstawowych typów skał osadowych i ich powstawania.
3. Zapoznanie się z historią kultury materialnej (neolit).

Cele szczegółowe:

1. Uczeń nazywa skały widoczne podziemnej kopalni.
2. Uczeń opisuje sposób powstawania krzemieni na skutek działalności dawnych zwierząt i procesów chemicznych, które zachodziły w osadzie.
3. Uczeń uzasadnia potrzebę ochrony miejsc o dużej wartości przyrodniczej i edukacyjnej.
4. Uczeń potrafi:
   • zlokalizować rezerwat na mapie turystycznej i geologicznej;
   • opisać wykorzystanie krzemieni przez człowieka w epoce neolitu.

Cele wychowawcze:

1. Zrozumienie historycznych związków człowieka z zasobami naturalnymi.
2. Uzasadnienie konieczności ochrony zabytków dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.

Metody pracy:

• Podająca: komentarz przewodnika i opiekuna wycieczki na temat zwiedzanego obiektu, odczytywanie informacji z tablic edukacyjnych i przewodnika wycieczkowego
• Obserwacji: zwiedzanie kopalni.
• Poszukująca: w chodnikach kopalni uczniowie szukają konkrecji krzemiennych.

Formy pracy:grupowa i indywidualna

Środki dydaktyczne:

• Mapa turystyczna Gór Świętokrzyskich w skali 1:75 000 lub 1:100 000;
• Mapa Geologiczno-Krajoznawcza 1:200 000;
• Tabela stratygraficzna.

Zadania:

1. Lokalizacja rezerwatu na mapie turystycznej i geologicznej.
2. Obserwacja skał w chodnikach zabytkowej kopalni.
3. Umiejscowienie punktu wycieczkowego w Tabeli stratygraficznej.
4. Wypełnianie kart ćwiczeń.

Karty ćwiczeń: GŚ 6.5.1, GŚ 6.5.2.

Dyskusja:

1. Co mogło być przyczyną powstania krzemieni?
2. Jakie są cechy krzemieni?
3. Dlaczego sięgał po nie człowiek neolityczny z takim nakładem sił?
4. Jakie było dawne, a jakie jest obecne zastosowanie krzemieni?
5. Jak odkryto dawną kopalnię neolityczną i po co eksploatowano wapień jurajski?

Zalecana literatura:

• Bąbel J.T. 2007. Krzemionki. Prahistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego – przewodnik. Muzeum Historyczno-Archeologiczne, Ostrowiec Świętokrzyski.
• *Michniak R. 1991. Krzemienne złoże i geologia Rezerwatu „Krzemionki”. Przegląd Geologiczny, 40.
• *Pieńkowski G. 2009. Krzemionki Opatowskie i Bałtów – wycieczka w jurajską przeszłość. W: Trela W., Złonkiewicz Z. (red.) Perspektywy rozwoju geoparków w regionie świętokrzyskim. Wydawnictwo Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce.
• *Pieńkowski G., Gutowski J. 2004. Geneza krzemieni górnego Oksfordu w Krzemionkach Opatowskich. Tomy Jurajskie II.

Literatura uzupełniająca:

• *Pieńkowski G. 2008. The Kamienna Valley Geopark – more than dinosaurs. Przegląd Geologiczny, 56.
• *Pieńkowski G. 2011. Geologiczne muzea i parki tematyczne dźwignią edukacji, rozwoju i biznesu. Przegląd Geologiczny, 59.