Kod odpadu
01 05 04
Nazwa odpadów według katalogu odpadów
Płuczki i odpady wiertnicze z odwiertów wody słodkiej
Nazwa potoczna odpadu
Odpady wiertnicze, zużyta płuczka
Właściwości odpadów
Właściwości chemiczne odpadu zależą od: w właściwości przewiercanej skały, rodzaju płuczki, rodzaju urządzeń wiertniczych, technologii wiercenia, sposobu przetworzenia (np. odwadnianie).
Mobilnymi w środowisku substancjami, zawartymi w odpadach wiertniczych są głównie jony soli (sodowe i chlorkowe). Zawartość substancji ropopochodnych w odpadach jest niewielka, a metale obecne są w postaci trudnorozpuszczalnych związków i nie przechodzą do ekstraktów wodnych. W przypadku odpadów niezasolonych zagrożenia środowiska są niewielkie, natomiast w przypadku odpadów zasolonych (występują tam, gdzie przewiercane są złoża soli cechsztyńskich) są one znaczne i powinny być brane pod uwagę przy końcowym zagospodarowaniu. Zawartość chlorków dochodziła w zbadanych dotychczas odpadach do 86 000 mg/dm3, a siarczanów - do 18 000 mg/dm3. Bardzo wysokie było pH odpadów - do 11,4. Zawartość substancji rozpuszczonych wynosiła do 177 810 mg/kg.
Do głównych elementów lub substancji zawartych w odpadach wiertniczych można zaliczyć(J. Macuda, 2010):
- środki chemiczne używane do sporządzania i regulacji parametrów technicznych płuczek wiertniczych,
- płyny złożowe - np. sole pochodzące z przewiercanych interwałów. Zawartość jonów chlorkowych w odpadach wiertniczych jest wysoka lub bardzo wysoka, szczególnie z wierceń prowadzonych na obszarach Niżu Polskiego, gdzie przewiercane są interwały soli cechsztyńskich,
- metale ciężkie (Pb, Cr, Cd, Cu, Zn, Mn, Fe) pochodzące z minerałów lub dodatków chemicznych stosowanych do sporządzania płuczki, z materiałów stosowanych do cementowania otworów, z elementów orurowania otworów lub zwierconych materiałów skalnych,
- biocydy (środki zapobiegające procesom fermentacyjnym, którym łatwo podlegają w wysokiej temperaturze niektóre składniki płuczki),
- substancje ropopochodne (tłuszcze, oleje i smary) stosowane w procesie wiercenia dla zapewnienia prawidłowej pracy urządzeń,
- inhibitory korozji,
- alkalia,
- związki organiczne o dużym potencjale redukcyjnym,
- środki powierzchniowo czynne,
- produkty rozpadu składników chemicznych płuczek (trudne do zidentyfikowania).
Właściwości fizyczne odpadów są następujące:
- odpad o konsystencji płynnej, półpłynnej lub stałej
- zazwyczaj drobnoziarniste
- często właściwości tiksotropowe
- właściwości fizyczne odpadu zależne od: w właściwości przewiercanej skały, rodzaju płuczki, technologii wiercenia oraz innych czynników związanych z wykonywanym odwiertem, sposobu przetworzenia (np. odwadnianie)
Drobnodyspersyjna frakcja odpadów wiertniczych może kumulować zanieczyszczenia szkodliwe dla środowiska. Stanowi ona niekiedy 70-80 % fazy stałej, i reprezentowana jest głownie przez krzemiany o strukturze warstwowej (smektyt), węglany (kalcyt, dolomit), a także bezpostaciową krzemionkę, wodorotlenki żelaza i manganu.
Źródła i procesy wytwarzania odpadów
Odpady wytwarzane są przez firmy poszukujące złóż surowców, prowadzące poszukiwania metodami otworowymi.
Źródłem powstawania odpadów jest proces wiercenia i prób w odwiercie. Zasadniczą częścią odpadów wytwarzanych podczas wykonywania otworów są zwierciny (ich udział szacuje się na 50 -75%). Odpady powstają w wyniku oddzielenia fazy stałej od płuczki na sitach wibracyjnych oraz innych urządzeniach, np. odpiaszczacze, odmulacze, wirówki. Odpady wydobywcze, tj. płuczki wiertnicze powstają również wtedy, gdy następuje zmiana parametrów wiercenia i płuczka jest wymieniana na inny rodzaj lub po zakończeniu prac. Odpady te stanowią także wody technologiczne zmieszane z płuczką oraz płyny z wykonywanych zabiegów technologicznych podczas wiercenia, a także resztki zaczynów cementowych pochodzące z procesów cementowania rur i wykonywania tzw. korków cementowych w otworze.
Ilości wytwarzanych odpadów
Odpady o kodzie 01 05 04 zostały wytworzone w ilości:
- w 2006 r. - bd,
- w 2007 r. - bd,
- w 2008 r. - bd,
- w 2009 r. - 117,0 Mg,
- w 2010 r. - 447,4 Mg.
W poniższej tabeli przedstawiono wytwarzane ilości odpadów (w Mg) o kodzie 01 05 04 w latach 2006-2010 w poszczególnych województwach.
Województwo |
2006 rok |
2007 rok |
2008 rok |
2009 rok |
2010 rok |
dolnośląskie |
bd |
bd |
bd |
0,0 |
400,0 |
opolskie |
bd |
bd |
bd |
0,0 |
47,4 |
śląskie |
bd |
bd |
bd |
117,0 |
0,0 |
Razem |
bd |
bd |
bd |
117,0 |
447,4 |
Liczba wytwórców* |
bd |
bd |
bd |
1 |
3 |
bd - dane będą sukcesywnie uzupełniane
*według Wojewódzkich Systemów Odpadowych
Zagospodarowanie odpadów
Podstawową metodą zagospodarowania odpadów o kodzie 01 05 04 w latach 2009 - 2010 było unieszkodliwianie.
W 2009 roku poddano procesom odzysku 117,0 Mg odpadów zaliczonych do rodzaju 01 05 04, tj. 100% ilości wytworzonej.
W 2009 r. unieszkodliwiono 512,0 Mg odpadów o kodzie 01 05 04, co stanowiło 437,6% ich wytworzonej ilości. Oznacza to, że w 2009 r. procesom unieszkodliwiania poddawano także odpady wytworzone w latach wcześniejszych i magazynowane.
W 2010 r. unieszkodliwiono 198,0 Mg odpadów, co stanowiło 44,2% wytworzonej ilości.
Rok |
Odpady wytworzone |
Odpady poddane procesom odzysku |
Odpady poddane procesom unieszkodliwienia |
Mg |
Mg |
% |
Mg |
% |
2008 |
bd |
0 |
0 |
0 |
0 |
2009 |
117,0 |
117,0 |
100,0 |
512,0 |
437,6 |
2010 |
447,4 |
0 |
0 |
198,0 |
44,2 |
Główne problemy
Do głównych cech, które utrudniają dalsze wykorzystanie odpadów wiertniczych należą:
- zawartość substancji toksycznych,
- zawartość metali ciężkich (zazwyczaj Cr, Cu, Pb, Zn),
- zawartość soli niektórych pierwiastków alkalicznych w postaci chlorków (zazwyczaj K i Na), siarczanów czy wodorowęglanów występujących w nadmiernych ilościach.