Kod odpadu

01 05 06* odpady niebezpieczne

Nazwa odpadów według katalogu odpadów

Płuczki i odpady wiertnicze zawierające substancje niebezpieczne

Nazwa potoczna odpadu

Odpady wiertnicze, zużyta płuczka

Właściwości odpadów

Właściwości chemiczne odpadu zależą od: w właściwości przewiercanej skały, rodzaju płuczki, rodzaju urządzeń wiertniczych, technologii wiercenia, sposobu przetworzenia (np. odwadnianie).

Mobilnymi w środowisku substancjami, zawartymi w odpadach wiertniczych są głównie jony soli (sodowe i chlorkowe). Zawartość substancji ropopochodnych w odpadach jest niewielka, a metale obecne są w postaci trudnorozpuszczalnych związków i nie przechodzą do ekstraktów wodnych. W przypadku odpadów niezasolonych zagrożenia środowiska są niewielkie, natomiast w przypadku odpadów zasolonych (występują tam, gdzie przewiercane są złoża soli cechsztyńskich) są one znaczne i powinny być brane pod uwagę przy końcowym zagospodarowaniu. Zawartość chlorków dochodziła w zbadanych dotychczas odpadach do 86 000 mg/dm³, a siarczanów - do 18 000 mg/dm,sup>3. Bardzo wysokie było pH odpadów - do 11,4. Zawartość substancji rozpuszczonych wynosiła do 177 810 mg/kg.

Do głównych elementów lub substancji zawartych w odpadach wiertniczych można zaliczyć(J. Macuda, 2010):

• środki chemiczne używane do sporządzania i regulacji parametrów technicznych płuczek wiertniczych,
• płyny złożowe - np. sole pochodzące z przewiercanych interwałów. Zawartość jonów chlorkowych w odpadach wiertniczych jest wysoka lub bardzo wysoka, szczególnie z wierceń prowadzonych na obszarach Niżu Polskiego, gdzie przewiercane są interwały soli cechsztyńskich,
• metale ciężkie (Pb, Cr, Cd, Cu, Zn, Mn, Fe) pochodzące z minerałów lub dodatków chemicznych stosowanych do sporządzania płuczki, z materiałów stosowanych do cementowania otworów, z elementów orurowania otworów lub zwierconych materiałów skalnych,
• biocydy (środki zapobiegające procesom fermentacyjnym, którym łatwo podlegają w wysokiej temperaturze niektóre składniki płuczki),
• substancje ropopochodne (tłuszcze, oleje i smary) stosowane w procesie wiercenia dla zapewnienia prawidłowej pracy urządzeń,
• inhibitory korozji,
• alkalia,
• związki organiczne o dużym potencjale redukcyjnym,
• środki powierzchniowo czynne,
• produkty rozpadu składników chemicznych płuczek (trudne do zidentyfikowania).

Właściwości fizyczne odpadów są następujące:

• odpad o konsystencji płynnej, półpłynnej lub stałej
• zazwyczaj drobnoziarniste
• często właściwości tiksotropowe
• właściwości fizyczne odpadu zależne od: w właściwości przewiercanej skały, rodzaju płuczki, technologii wiercenia oraz innych czynników związanych z wykonywanym odwiertem, sposobu przetworzenia (np. odwadnianie)

Drobnodyspersyjna frakcja odpadów wiertniczych może kumulować zanieczyszczenia szkodliwe dla środowiska. Stanowi ona niekiedy 70-80 % fazy stałej, i reprezentowana jest głownie przez krzemiany o strukturze warstwowej (smektyt), węglany (kalcyt, dolomit), a także bezpostaciową krzemionkę, wodorotlenki żelaza i manganu.

Źródła i procesy wytwarzania odpadów

Odpady wytwarzane są przez firmy poszukujące złóż surowców, prowadzące poszukiwania metodami otworowymi.

Źródłem powstawania odpadów jest proces wiercenia i prób w odwiercie. Zasadniczą częścią odpadów wytwarzanych podczas wykonywania otworów są zwierciny (ich udział szacuje się na 50 -75%). Odpady powstają w wyniku oddzielenia fazy stałej od płuczki na sitach wibracyjnych oraz innych urządzeniach, np. odpiaszczacze, odmulacze, wirówki. Odpady wydobywcze, tj. płuczki wiertnicze powstają również wtedy, gdy następuje zmiana parametrów wiercenia i płuczka jest wymieniana na inny rodzaj lub po zakończeniu prac. Odpady te stanowią także wody technologiczne zmieszane z płuczką oraz płyny z wykonywanych zabiegów technologicznych podczas wiercenia, a także resztki zaczynów cementowych pochodzące z procesów cementowania rur i wykonywania tzw. korków cementowych w otworze.

Ilości wytwarzanych odpadów

Odpady o kodzie 01 06 06* zostały wytworzone w ilości:

• w 2006 r. - bd,
• w 2007 r. - bd,
• w 2008 r. - bd,
• w 2009 r. - 400,8 Mg,
• w 2010 r. - 15,2 Mg.

W poniższej tabeli przedstawiono wytwarzane ilości odpadów (w Mg) o kodzie 01 06 06* w latach 2006-2010 w poszczególnych województwach.

bd - dane będą sukcesywnie uzupełniane

*według Wojewódzkich Systemów Odpadowych

Zagospodarowanie odpadów

Podstawową metodą zagospodarowania odpadów o kodzie 01 05 06* w latach 2009 - 2010 było unieszkodliwianie.

W 2009 roku poddano procesom odzysku 556,3 Mg odpadów zaliczonych do rodzaju 01 05 06*, tj. 138,8% ilości wytworzonej. Oznacza to, że w 2009 r. procesom odzysku poddawano także odpady wytworzone w latach wcześniejszych i magazynowane.

W 2009 r. unieszkodliwiono 287,7 Mg odpadów o kodzie 01 05 06*, co stanowiło 71,8% ich wytworzonej ilości.

W 2010 r. unieszkodliwiono 205,2 Mg odpadów, co stanowiło 1 350% wytworzonej ilości. Oznacza to, że w 2010 r. procesom unieszkodliwienia poddawano także odpady wytworzone w latach wcześniejszych i magazynowane.

Główne problemy

Do głównych cech, które utrudniają dalsze wykorzystanie odpadów wiertniczych należą:

• zawartość substancji toksycznych,
• zawartość metali ciężkich (zazwyczaj Cr, Cu, Pb, Zn),
• zawartość soli niektórych pierwiastków alkalicznych w postaci chlorków (zazwyczaj K i Na), siarczanów czy wodorowęglanów występujących w nadmiernych ilościach.