Punkt wycieczkowy 3.3 (WPN 3.3) Odsłonięcie w morenie czołowej POD ROSOCHATYM ROGIEM

Podstawa programowa - gimnazjum

omówienie skał okruchowych – piasków, żwirów i gliny oraz ich wykorzystania przez człowieka; przedstawienie mechanizmu powstawanie moreny czołowej.

Podstawa programowa - liceum

obserwacja odsłonięcia geologicznego; pokazanie różnicy w budowie geologicznej moreny i kemu; scharakteryzowanie działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska.

Cele ogólne:

1. Nauka przeprowadzania obserwacji w odsłonięciu geologicznym.
2. Poznanie środowisk depozycji osadów – lodowiec, rzeka.

Cele szczegółowe:

1. Uczeń opisuje, co to jest akumulacja rzeczna i lodowcowa.
2. Uczeń podaje przykłady najpowszechniejszych surowców budowlanych.
3. Uczeń definiuje znaczenie pojęć: ekspozycja ścian, strop, spąg, miąższość.
4. Uczeń uzasadnia konieczność eksploatacji surowców naturalnych w sposób jak najmniej szkodliwy dla środowiska przyrodniczego.
5. Uczeń potrafi:
• narysować profil odsłonięcia geologicznego;
• wskazać możliwość wykorzystania obserwowanych rodzajów skał.

Cele wychowawcze:

1. Nabycie umiejętności opisu skał występujących w odsłonięciu geologicznym.
2. Zapoznanie się z zasadami bezpieczeństwa w odsłonięciu geologicznym.

Metody pracy:

• Podająca: nauczyciel informuje, gdzie znajduje się odsłonięcie i co można w nim zobaczyć.
• Obserwacji: uczniowie obserwują odsłonięcie piasków, żwirów i gliny w morenie czołowej budującej pagórek w Rosochatym Rogu.
• Poszukująca: w Słowniczku uczniowie wyszukują znaczenie wyrażeń: strop, spąg, miąższość warstw.

Formy pracy:
zespołowa

Środki dydaktyczne:
kompas; urządzenie GPS; taśma miernicza; mała łopatka, szpachelka.

Zadania:

1. Lokalizacja odsłonięcia za pomocą urządzenia GPS.
2. Obserwacja odsłonięcia piasków, żwirów i glin. Opis skał z uwzględnieniem takich cech, jak barwa, frakcja, obecność lub brak struktur sedymentacyjnych (np. warstwowania).

Za pomocą kompasu uczniowie określają kierunki usytuowania ściany (ekspozycja ściany). Znaczą na mapie sytuacyjnej z planem odsłonięcia lokalizację ściany. Przy pomocy taśmy mierniczej (5 m) uczniowie wykonują pomiar wysokości wybranej ściany odsłonięcia. Odczytany pomiar należy odłożyć na pionowej osi wykresu profilu ściany gdzie 0 będzie na górze wykresu a wysokość ściany na przecięciu z osią poziomą dotyczącą charakteru osadu występującego w ścianie odsłonięcia. Następnie uczniowie wyznaczają granice pomiędzy typami osadów i kolejno odczytują i wprowadzają na pionową oś głębokości (Rys. WPN wyc 3.3.1). Górna powierzchnia wyznaczonej warstwy to strop, dolna zaś spąg. Różnica głębokości między spągiem i stropem warstwy oznacza jej grubość czyli miąższość. Następnie uczniowie określają litologię osadu i zaznaczają, zgodnie z tabelą frakcji osadów (Tab. 2), poczynając od dołu osi głębokości. W ten sposób powstaje profil litologiczny ściany odsłonięcia gdzie różnica między głębokościami daje grubość, miąższość warstw a zaznaczony na osi poziomej typ osadu wskazuje udział w nim poszczególnych frakcji. Każda warstwa powinna być opisana według schematu: rodzaj osadu, frakcja, kolor, widoczne struktury (warstwowanie, masywność) informacje dodatkowe, np. obecność głazu narzutowego.
Pomiar wysokości ściany odsłonięcia. W tym celu należy wejść na pagórek i w bezpiecznej odległości ok. 0,5 m od brzegu wyrobiska przytwierdzić np. kamieniem lub patykiem taśmę mierniczą do podłoża a następnie rzucić rozwijającą się taśmę na dno wyrobiska. Ustawiona maksymalnie pionowo taśma, którą przytwierdzamy do podłoża np. kamieniem da nam możliwie prawdopodobny pomiar. Pomiar jest wartością odczytaną z taśmy na dole odkrywki minus ilość centymetrów o jakie odsunięty jest początek taśmy od brzegu odsłonięcia na jego szczycie. Przy każdym pomiarze głębokości od odczytanej wartości np. dla granicy litologicznej odejmujemy odległość taśmy od brzegu wyrobiska.

3. Rozpoznawanie w terenie moreny czołowej na podstawie takich cech jak miąższość i rodzaj skał.
4. Wypełnienie karty ćwiczeń.

Karty ćwiczeń:
WPN 3.3.1.

Zalecana literatura:

• Zieliński T., 1992 – Moreny czołowe Polski północno-wschodniej – osady i warunki sedymentacji. Prace Naukowe UŚ nr 1325, Katowice.

Dyskusja:

• Możliwości zagospodarowania i rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych.