Skąd takie nagromadzenie głazów w osadach lodowcowych?
Od około 2,6 mln lat temu w Skandynawii rozwijały się masy lądolodu, które pokonując obniżenie niecki Bałtyckiej, docierały m.in. na teren Polski. Lądolód wykonywał olbrzymią pracę transportową niosąc w sobie materiał skalny różnej wielkości. Pochodził on z podłoża, po którym lądolód się przesuwał. W przypadku zlodowaceń północnopolskich były to głównie skały ze Skandynawii. Takie przywleczone przez lądolód skały nazywamy głazami narzutowymi lub po prostu narzutniakami. W literaturze geologicznej można też spotkać nazwę eratyki, z języka greckiego oznaczającą coś obcego, nie tutejszego.
W wyniku procesu ablacji wytapiany materiał skalny gromadził się przed czołem mas lodowych. Powstawały formy moren czołowych zbudowane są między innymi z uwolnionych z lodu głazów narzutowych. Badaniem typów skał, ich właściwości fizycznych i chemicznych zajmuje się petrografia.
Wśród głazów narzutowych możemy m.in. rozpoznać granity – magmowe skały głębinowe zbudowane głownie z minerałów kwarcu i skaleni. Kwarc tworzy ziarna nieforemne o barwie szarej, niekiedy przezroczysty, ma tłusty połysk. Skalenie występują w postaci dużych tabliczkowych ziaren o gładkich płaszczyznach i szklistym połysku. Barwy skaleni od mlecznobiałych po szare, różowe i czerwone.
Inną skałą tworzącą narzutniaki są porfiry – magmowe skały wylewne zbudowane, podobnie jak granit z kwarcu i skaleni. W przypadku porfirów widoczne są duże kryształy kwarcu i skaleni zatopione w cieście skalnym najczęściej koloru czerwonego zbudowanym z drobnych kryształów tych samych minerałów.
Możemy również spotkać narzutniaki zbudowane ze skał osadowych – piaskowców (przy dotyku są szorstkie i mogą się kruszyć na drobne ziarna piasku kwarcowego) oraz wapieni (zwykle jasnej barwy, gładkich w dotyku i reagujących – burzących z 3% roztworem HCl).
Rzadziej spotyka się wśród narzutniaków skały przeobrażone (metamorficzne) – gnejsy i granitognejsy, które powstały w skorupie ziemskiej w warunkach wysokiego ciśnienia i dużej temperatury z granitu. Cechą rozpoznawczą gnejsów jest często kierunkowe ułożenie minerałów, jakby linijne, wskazujące na upłynnienie.
