ZABYTKOWA KOPALNIA WĘGLA KAMIENNEGO „GUIDO” W ZABRZU
Punkt wycieczkowy 1.1 (JKC 1.1)

Surowce energetyczne (paliwa kopalne), złoże węgla kamiennego, głębinowa metoda eksploatacji, techniki eksploatacji pokładów węgla, zagrożenia towarzyszące podziemnej eksploatacji węgla.

Długość trasy dojazdu od dworca PKP w Zabrzu – ok. 2 km,
czas trwania dojazdu – 5 min.
Czas pobytu w punkcie wycieczkowym – ok. 3,5 godz.
Zwiedzanie trasy odbywa się z przewodnikiem - rezerwacja telefoniczna Kopalnia Guido

Opis trasy dojazdu:
Z Placu Dworcowego wjeżdżamy ślimakiem na ulicę 3 Maja i jedziemy prosto przez ok. 2 km. Za drugim wiaduktem nad torami, na wysokości uli. J. Rymera skręcamy w prawo i znajdujemy się przy kopalni.

Zachowane praktycznie w stanie pierwotnym wyrobisko zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego „Guido” (WG 50o17’21,16”N/18o47’30,53E) jest obiektem unikatowym – nie ma odpowiednika w innych tego typ ośrodkach muzealnych w Europie. Skansen tworzą chodniki i komory eksploatacyjne pod powierzchnią ziemi (poziomy 170 i/lub 320) oraz zespół zabudowy powierzchniowej wraz z wyposażeniem technicznym (Fot. JKC 1.1.1).

Ciekawostka: Kopalniane wieże szybowe, to jedne z bardziej charakterystycznych elementów krajobrazu Górnego Śląska. Stalowa wieża w Guido zbudowana została w 1931 r. nad szybem „Kolejowy”, w miejscu swoich wcześniejszych poprzedniczek, w tym całkowicie drewnianej działającej od momentu rozruchu kopalni aż do 1888 r. Sam szyb ma w przekroju średnicę około 4 m. Obsługuje go tylko jedno urządzenie – maszyna wyciągowa wyprodukowana w Berlinie w 1927 r. Porusza ją silnik o mocy 560 kW. Do dziś mechanizm ten działa na oryginalnych częściach, które poddawane są jedynie wykonywanym na bieżąco pracom konserwacyjnym. Zjazd na poziomy 170 i/lub 320 odbywa się z prędkością 4 m/s typową górniczą, trzypoziomową windą (jednorazowo wchodzą do niej 24 osoby) zawieszoną na stalowych linach. Ich całkowita długość wynosi 980 m, a średnica 46 mm.

Wizyta w kopalni zapewnia zwiedzającym bezpośredni kontakt z geologią. Można też rozważyć udział uczniów w dodatkowych, przygotowanych przez obsługę kopalni zajęciach – lekcjach i pogadankach tematycznych.

Poziom 170

Ruszając z podszybia poziomu 170 (Fot. JKC 1.1.2). trasą wycieczkową przechodzimy przez wykuty w litej skale przekop. W klimat XIX-wiecznej kopalni przeniosą nas świetnie zachowane stajnie końskie sprzed przeszło stu lat. Kopalniane chodniki prowadzą do wielkich, murowanych komór, w których można zapoznać się z problematyką odwadniania podziemnych wyrobisk. Na poziomie tym przygotowano też ciekawe ekspozycje poświęcone historii, tradycji i kulturze górniczej. Ponadto zobaczymy tu wystawy narzędzi, lamp górniczych, sprzętu ratunkowego oraz przykłady najpospolitszych skamieniałości flory karbońskiej.

Flora i fauna karbońska oraz etapy formowanie się pokładów węgla kamiennego na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego omawiane są szczegółowo podczas wizyty w sali ekspozycyjnej Oddziału Górnośląskiego PIG-PIB w Sosnowcu.

Poziom 320

Poziom ten, to najgłębiej położona trasa turystyczna w kopalni węgla kamiennego w całej Europie! System komór i chodników górniczych wydrążony został na przełomie XIX i XX w. Jego część przeznaczona obecnie do zwiedzania ma łączną długość ok. 2,5 km.

Zaopatrzeni w kask, lampę i pochłaniacz uczestnicy wycieczki podczas wędrówki zapoznają się z budową jednej z ważniejszych jednostek geologiczno-złożowych w Europie, znanej jako Górnośląskie Zagłębie Węglowe. W ścianach korytarzy i komór eksploatacyjnych zobaczą charakterystyczne, warstwowe ułożenie różnych typów skał zaliczanych do górnośląskiej serii piaskowcowej (GSP) oraz widoczne w ich obrębie różnego rodzaju deformacje (fałdy, uskoki, nasunięcia) będące dowodem na silne zaangażowanie tektoniczne całego górotworu27.

Dla zainteresowanych: Sedymentację kontynentalną (lądową) Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (GZW) rozpoczynają osady określone jako górnośląska seria piaskowcowa (GSP). Na znacznych obszarach zagłębia kontakt GSP z podłożem znajduje się w spągu pokładu węgla 510 „Reden”. Krótka charakterystyka utworów zaliczanych do serii węglonośnej GZW przedstawiona zostanie podczas zwiedzania sali ekspozycyjnej w Oddziału Górnośląskiego PIG-PIB.

Oprócz aspektów czysto geologicznych, uczniowie mają okazję zaobserwować rozwój techniki górniczej. W kopalni prezentowane są przykłady specjalistycznych maszyn – od najstarszych i najprostszych urządzeń transportowych, takich jak XIX w. drewniany kołowrót pochylniany pracujący na zasadzie przeciwwagi, po nowoczesną, podwieszaną kolejkę oraz przenośniki taśmowe i wielkogabarytowe kombajny (Fot. JKC 1.1.3). . Ponadto poznają specyfikę pracy w tzw. wyrobisku zabierkowym, czy też prosty sposób zabezpieczania kopalni przed wybuchem pyłu węglowego. Niezapomnianych wrażeń dostarczy zapewne zejście nachylonym pod kątem 18o korytarzem (tzw. upadowa kamienna), czy też dojście do miejsca z którego wydobywa się urobek – czoło chodnika o wysokości nie przekraczającej 1 m i bezpośrednie dotknięcie pokładu węgla.