KAMIENIOŁOM „JANINA”
Punkt wycieczkowy 4.1 (JKC 4.1)

Interpretacja procesów geologicznych na podstawie obserwacji odsłonięcia.

Długość trasy wycieczki – 0,5 km,
czas trwania wycieczki – 1,5 godz.

Opis trasy dojazdu:

Z miejsca noclegu jedziemy do Janowa, gdzie na rozwidleniu dróg kierujemy się w stronę Św. Anny (droga nr 793). Po minięciu znaku drogowego początku miejscowości Julianka (po ok. 6 km) skręcamy w prawo w drugą, wąską drogę asfaltową (przed torami kolejowymi). Za mostkiem nad Wiercicą w lewo odchodzi polna droga, gdzie pozostawiamy autokar zaparkowany na poboczu. Dalszą wędrówkę kontynuujemy pieszo.

Opis trasy wycieczki:

Przechodzimy przez mostek nad Wiercicą i wkrótce od naszej polnej drogi odbija w lewo-skos mniej wyraźna droga/ścieżka, prowadząca do starego wyrobiska kamieniołomu „Janina” (50°45'41,4"N/19°28'37,45"E) (Rys. JKC 4.1.2) . W kamieniołomie widoczne są dobrze, zwłaszcza w jego północnej ścianie, białe wapienie jurajskie. W najniższej części odsłaniają się tu warstwy mażących wapieni „kredowatych” zawierających mumie gąbek krzemionkowych i liczne czarne krzemienie (Fot. JKC 4.1.1) . Wyżej jednakże występują zupełnie inne wapienie tworzące tu zespół skał o grubości nawet sięgającej 20 metrów.

W zachodniej i środkowej części północnych ścian wyrobiska występują wapienie masywne, nie wykazujące uławicenia. Dokładny rzut oka na powierzchnię zwietrzałą skały (przyda się tu szkło powiększające) pokazuje, że skała ta zawiera bardzo liczne koralowce (Fot. JKC 4.1.2) tworzące niewielkie, przeważnie płożące kolonie o charakterystycznej regularnej strukturze, zbudowane z węglanu wapnia. Ta skała to wapień koralowcowy. Dalej ku wschodowi jest on zastąpiony obocznie przez miękkie, porowate, ziarniste wapienie, w skład których wchodzą pokruszone fragmenty szkieletowe różnych organizmów – gąbek, koralowców i szkarłupni: jeżowców i liliowców.

Wspomniane wapienie koralowe i towarzyszące im ziarniste wapienie reprezentują najmłodsze skały jurajskie odsłonięte w Jurze Częstochowskiej. W kamieniołomie widać wyraźnie, że wapienie koralowcowe są osadzone na starszych wapieniach gąbkowych. Możemy przyjąć, że na grzbietach dawnych zespołów biohermalnych zbudowanych przede wszystkim z gąbek krzemionkowych preferujących współcześnie głębokości morza do kilkuset metrów (np. gąbki z grupy Lithistida żyją od 100 do 300 m poniżej poziomu morza) pojawiły się koralowce kolonijne. Te ostatnie jednakże żyją na znacznie mniejszych głębokości rzędu około 40 metrów. Oznacza to, że szczyt dawnego grzbietu biohermy gąbkowej znalazł się w płytszej strefie i został zasiedlony przez koralowce kolonijne. Na dawnej biohermie gąbkowej rozwinęła się zatem rafa koralowcowa, która ulegała częściowemu skruszeniu przez działanie fal morskich. Wszystko to miało miejsce w późnej jurze, około 155 milionów lat temu, u schyłku rozwoju gąbkowych kompleksów biohermalnych Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Przechodzimy do wschodniej części wyrobiska. Przed nami znajduje się wysoka ściana zbudowana ze skał wapiennych, a na prawo od niej niemal całkowicie zarośnięty stok z nielicznymi odsłonięciami (Fot. JKC 4.1.4) . W obrębie i w sąsiedztwie tego stoku, na nierównej, słabo widocznej powierzchni wapieni jurajskich znajdują się duże, nieregularne zagłębienia kilku- lub kilkunastometrowej średnicy. Wypełniają je piaski glaukonitowe (Fot. JKC 4.1.5) ze skamieniałościami morskich zwierząt m.in. amonitów górnokredowych. Pozwalają one stwierdzić, że osady te powstały około 95 milionów lat temu, więc są znacznie młodsze niż otaczające je wapienie górnojurajskie. Zastanówmy się jak wytłumaczyć ten kontakt i obecność młodszych utworów?

Nierówna górna powierzchnia wapieni jurajskich nosi ślady rozpuszczania przez wodę, typowe dla środowiska krasowego. Miejscami obserwuje się także silne przepojenie krzemionką najmłodszych w kamieniołomie skał jurajskich. Uruchamianie krzemionki – sylifikacja związana jest z procesami wietrzeniowymi. Lecz zarówno takie procesy wietrzeniowe, jak i rozpuszczanie wapieni przez wodę, czyli procesy krasowe zachodzą na lądzie. A zatem po powstaniu wapieni jurajskich musiał nastąpić czas, gdy obszar Jury Częstochowskiej przestał być morzem i stał się lądem. Na podstawie innych regionalnych rozważań można sądzić, że działo się to we wczesnej kredzie około 110 – 120 milionów lat temu. Następujący później kolejny zalew morski w późnej kredzie przykrył i zakonserwował starą rzeźbę terenu, a w powstałych w nim osadach pozostawił amonity tego wieku.

Wracamy do autokaru.