|
|
KIELCE – KADZIELNIA
Punkt wycieczkowy 1.2 (GŚ 1.2)
Stanowiska 1 i 2
Stanowisko 3
Stanowisko 4
Stanowisko 5
Stanowisko 6 i 7
Długość trasy dojazdu - 8km.
Czas trwania dojazdu - 25 min.
Czas trwania wycieczki pieszej – ok. 1 godziny.
|
Opis trasy dojazdu:
Fot.GŚ.1.1.1a
Z parkingu skręcamy jedziemy na południe do skrzyżowania z ul. Pakosz. Skręcamy w prawo i jedziemy prosto ok. 400 m do skrzyżowania z ul. Krakowską
(Rys.GŚ. 1.1.1a).
Skręcamy w lewo w ulicę Krakowską, jedziemy wiaduktem nad torami i dojeżdżamy do skrzyżowania ze światłami, na którym skręcamy w prawo w ul. Jagiellońską. Jedziemy nią prosto ok. 800 m do kolejnego skrzyżowania ze światłami, na którym skręcamy w lewo w ul. Grunwaldzką. Jedziemy tą ulicą ok. 2 km do skrzyżowania z ul. Jerzego Szajnowicz-Iwanowa. Skręcamy w lewo i na drugim skrzyżowaniu (po ok. 380 m) skręcamy w prawo, w ulicę Edmunda Massalskiego. Tą ulicą jedziemy prosto 750 m do pętli autobusowej. Tu zostawiamy autokar i idziemy pieszo 200 ul. Triasową do Rezerwatu skalnego im Jana Czarnockiego Ślichowice (dawna nazwa Śluchowice).
Rys.GŚ.1.2.1
Kamieniołom ślichowicki położony jest w obrębie góry Ślichowicy (303 m n.p.m.) należącej do tzw. Czarnowskich Górek. Tworzą go dwa wyrobiska – mniejsze na wschodzie i większe w zachodniej części góry
(Rys.GŚ.1.2.1).
Rozdziela je wąska grzęda skalna, z której roztacza się piękna panorama Kielc i okolicy. W tle położonych na wschód od kamieniołomu osiedli widoczny jest najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich – Łysica (611 m n.p.m.) oraz drugi co do wysokości szczyt – Święty Krzyż zwany też Łyścem (594 m n.p.m.). Góry te wraz z widocznym na zachód od nich Pasmem Masłowskim, zbudowane są ze skał kambryjskich. Na północy i północnym – zachodzie rozciągają się Wzgórza Tumlińskie i Pasmo Oblęgorskie, które zbudowane są ze skał triasowych. Pomiędzy nimi, a kamieniołomem znajduje się obszerne obniżenie, tzw. Padół Strawczyński, a na południe od wyrobiska rozciągają się wzgórza zachodniej części Pasma Kadzielniańskiego – Karczówka, Dalnia i Brusznia. Są one zbudowane z wapieni dewońskich oraz łupków karbońskich. W ich tle widoczne są wzgórza należące do pasma zwanego Górami Zgórskimi. Na wschód od nich, za przełomem rzeki Bobrzy na Słowiku, wznosi się Pasmo Posłowickie, z którym od wschodu poprzez przełęcz sąsiaduje Pasmo Dymińskie z charakterystyczną sylwetką góry Telegraf. Pasma te zbudowane są ze skał kambryjskich, ordowickich i sylurskich.
Udajemy się do wejścia na teren wyrobiska zachodniego i schodzimy na jego dno dawną pochylnią transportową. Jest ona stroma i jedynie w jej górnej części znajdują się schody. Doprowadzają one do płaskiej części wyrobiska tworzącej formę tarasu.
|
Stanowisko 1 i 2
Fot.GŚ.1.2.1
Udajemy się do wejścia na teren wyrobiska zachodniego i schodzimy na jego dno dawną pochylnią transportową. Jest ona stroma i jedynie w jej górnej części znajdują się schody. Doprowadzają one do płaskiej części wyrobiska tworzącej formę tarasu – stanowisko pierwsze
Rys.GŚ.1.2.1
Fot.GŚ.1.2.1,
pkt. 1), z którego możemy obserwować fałdy znajdujące się na wschodniej ścianie kamieniołomu, będącej stanowiskiem drugim
(Rys.GŚ.1.2.1
Fot.GŚ.1.2.1, pkt. 2).
W dolnej części pochylni transportowej schodzimy po ścieżce przebiegającej na wychodniach skalnych jedynie częściowo pokrytych pokruszonymi fragmentami skał. Ten odcinek trasy jest dość niebezpieczny i wymaga ostrożności.
W kamieniołomie ślichowickim odsłonięte są osady morskie należące do dewonu górnego – franu i famenu
(Rys.GŚ.1.2.1).
Fran reprezentują wapienie, wapienie margliste z cienkimi wkładkami łupków marglistych określane jako warstwy z Wietrzni. Powyżej nich leżą warstwy kostomłockie, reprezentowane przez wapienie margliste i gruzłowe, do których materiał dostarczany był w wyniku niszczenia raf koralowych rozciągających się zapewne w okolicach dzisiejszej Kadzielni i Wietrzni. W obrębie południowej ściany głównego kamieniołomu widoczne są łupki, wapienie margliste i gruzłowe zaliczane do dewonu górnego – famenu.
Wydobycie skał w wyrobisku rozpoczęto w latach dwudziestych XX wieku, a zaprzestano go w 1970 roku. Kamieniołom ślichowicki jest kamieniołomem typu wgłębnego. Taki sposób wydobycia pociąga za sobą szereg komplikacji, z których najpoważniejszą jest wydobycie urobku z jego dna. Do tego celu służyła widoczna w centralnej części pochylnia transportowa, na której zamontowane były szyny, po których wyciągano wózki z pokruszonymi skałami.
Fot.GŚ.1.2.2
Rys.GŚ.1.2.2
W trakcie eksploatacji w obu wyrobiskach odsłonięto unikatowe zjawiska tektoniczne. Są to fałdy obalone widoczne na najwyższych poziomach wydobywczych
(Fot.GŚ.1.2.2).
Zespół antyklin i rozdzielających je synklin powstał w trakcie orogenezy waryscyjskiej, na przełomie karbonu i permu
(Rys.GŚ.1.2.2).
Osadzone w morzu wapienie i łupki margliste zostały pod wpływem sił tektonicznych odkształcone i ujęte w szereg obalonych ku południowi fałdów. W efekcie tego procesu, w kamieniołomie możemy obserwować odwrócone położenie warstw. Biorąc pod uwagę, że skały dewońskie odsłonięte w kamieniołomie upadają przeważnie stromo ku północy, najstarsze z nich powinny być widoczne w południowej ścianie kamieniołomu. Jednak jak wynika z przytoczonego powyżej opisu w ścianie tej występują skały najmłodsze
Fot.GŚ.1.2.1).
Unikalność odsłoniętych form tektonicznych spowodowała, że w 1949 roku kamieniołom został uznany za pomnik przyrody, a w 1952 roku utworzono ścisły rezerwat przyrody im. Jana Czarnockiego obejmujący swym zasięgiem grzędę rozdzielającą wyrobiska. Oprócz zjawisk tektonicznych ochroną objęta jest także roślinność: murawy kserotermiczne oraz wisienka stepowa, berberys i dzika róża.
Sfałdowane skały zostały także przecięte przez szereg niewielkich uskoków. Zaangażowanie tektoniczne skał spowodowało ich silne spękanie, a powstałymi szczelinami krążyły gorące i zmineralizowane roztwory, z których w miarę stygnięcia krystalizowały różne minerały. Najpowszechniej występującym w kamieniołomie jest kalcyt, a rzadziej dolomit i kwarc. Wraz z nimi w żyłach występują także minerały rudne miedzi, ołowiu, cynku i żelaza.
|
Stanowisko 3
Fot.GŚ.1.2.3
Fot.GŚ.1.2.4
Po osiągnięciu dna wyrobiska udajemy się ku jego ścianie wschodniej ścieżką biegnącą po północnej części jeziorka okresowego. Ścieżka ta doprowadza nas do stanowiska trzeciego, znajdującego się kilkanaście metrów ponad dnem wyrobiska wejścia do jaskini „Pod fałdem”.
(Fot.GŚ.1.2.3).
Ma ona około 11 m długości i 5 m głębokości, a do jej wejścia prowadzi wąska ścieżka z dna kamieniołomu. Jest ona przykładem krasu aktywnego. Przykładem krasu kopalnego jest widoczny w północno-zachodniej części kamieniołomu fragment leja krasowego wypełnionego osadami krasowymi – iłami i piaskami o barwach od kremowej do różowej
(Fot.GŚ.1.2.4).
|
Stanowisko 4
Następnie wracamy tą samą drogą na koniec pochylni transportowej. Z tego miejsca możemy obserwować dwa stanowiska. Stanowisko czwarte to lej krasowy wraz z wypełniającymi go osadami widoczny na północno-zachodniej ścianie kamieniołomu.
|
Stanowisko 5
Fot.GŚ.1.2.5
Stanowisko piąte znajduje się na południe od dolnego krańca pochylni transportowej Odsłaniają się tu skały należące do famenu. Są one niejednorodne pod względem litologicznym. Efektem tego zróżnicowania jest wypreparowywanie odporniejszych warstw i soczewek wapieni spośród mniej odpornych łupków marglistych w wyniku wietrzenia. Z czasem woda wypłukując materiał skalny tworzy mini-żleby, a odpadający ze ścian wyrobiska materiał skalny gromadzi się u ich podnóża tworząc stożki usypiskowe mające swój początek u wylotu mini-żlebów
(Fot.GŚ.1.2.5).
Spadające fragmenty skały uderzając o podłoże rozpadają się na coraz mniejsze okruchy. Największe z nich gromadzą się u podstawy stożka, a ku jego górze materiał skalny wyraźnie drobnieje.
|
Stanowisko 6 i 7
Fot.GŚ.1.2.6
W południowo-zachodniej części kamieniołomu znajduje się okresowe źródło będące szóstym stanowiskiem
(Fot.GŚ.1.2.6).
Wypływająca z niego woda rozcina znajdujący się poniżej stożek usypiskowy, tworząc wąską rynnę erozyjną, a wypłukiwany materiał skalny jest transportowany przez wodę i osadzany, tworząc w obrębie dna kamieniołomu niewielki stożek aluwialny (siódme stanowisko).
Po wiosennych roztopach oraz po intensywnych deszczach, na dnie wyrobiska tworzy się jezioro okresowe
(Rys.GŚ.1.2.1. pkt. 7;
Fot.GŚ.1.2.1).
Falująca woda podmywa stożki usypiskowe występujące u podnóża ścian kamieniołomu, a wypłukiwany z nich drobny ił rozprowadzany jest po dnie jeziorka. W lecie, w związku z przewagą parowania nad dostawą wody, jezioro zanika pozostawiając jedynie osad pokrywający dno wyrobiska i znajdujące się na jego obszarze większe okruchy skalne. Znajdujący się na dnie osad ilasty przy wysychaniu tworzy charakterystyczne zwitki błotne.
W południowo-zachodnim fragmencie kamieniołomu znajduje się okresowe źródło. Wypływająca z niego woda wpływa do zajmującego dno wyrobiska okresowego jeziora, które jest.
Po zapoznaniu się z punktami opuszczamy kamieniołom tą samą drogą, którą tu przybyliśmy i wracamy do autokaru.
|
SPIS ILUSTRACJI
- Rys.GŚ.1.2.1 – Plan kamieniołomu Ślichowice z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi i granicami rezerwatu (zielona linia). Punkty obserwacyjne: 1 – pochylnia transportowa; 2 – fałdy obalone, jaskinia „Pod fałdem”; 4 – lej krasowy; 5 –Źrodło okresowe; 6 - stożki osypiskowe; 7 – jeziorko okresowe.
- Rys.GŚ.1.2.2 – Historia rozwoju morza górnodewońskiego od franu do orogenezy waryscyjskiej.
Objaśnienia: 1 – łupki; 2 – wapienie margliste; 3 – wapienie ziarniste; 4 – wapienie skaliste; 5 – uskoki tektoniczne. Źrodło: Szulczewski M., 1973. Fameńsko-turniejskie żyły neptuniczne z fauną konodontową na Dalni w Górach Świętokrzyskich. Acta Geol. Pol. vol. 23, nr 1.
- Fot.GŚ.1.2.1 – Widok ogólny środkowej i wschodniej części wyrobiska zachodniego z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi. (fot. S. Salwa) Numeracja punktów zgodna z ryc. 1.
- Fot.GŚ.1.2.2 – Zespół fałdów obalonych z zaznaczonymi elementami fałdów (punkt obserwacyjny 2). (fot. S. Salwa)
- Fot.GŚ.1.2.3 – Wejście do jaskini „Pod fałdem” będącej przejawem krasu aktywnego (punkt obserwacyjny 3). (fot. S. Salwa)
- Fot.GŚ.1.2.4 – Lej krasowy wypełniony osadami krasowymi jako przykład krasu kopalnego (punkt obserwacyjny 4). (fot. S. Salwa)
- Fot.GŚ.1.2.5 – Zespół stożków osypiskowych u wylotu mini-żlebów (punkt obserwacyjny 6). (fot. S. Salwa)
- Fot.GŚ.1.2.6 – Źrodło okresowe (punkt obserwacyjny 5). (fot. S. Salwa)
|
 |
|
|
