Zaloguj
Zrozumieć Ziemię> Wycieczki> Góry Świętokrzyskie> Dzień IV
  
    Punkt 4.1     
    Punkt 4.2     
    Punkt 4.3     
    Punkt 4.4     
    Punkt 4.5     
KAMIENIOŁOM NA LEŚNEJ GÓRZE
Punkt wycieczkowy 4.3 (GŚ 4.3)
Trasa czwartego dnia wycieczki

Rys.GS.4.1.1

Długość trasy dojazdu - 14 km.
Czas trwania dojazdu - 20 min.
Czas trwania wycieczki pieszej – ok. 2 godziny.

Opis trasy dojazdu:

Stanowisko 1
Trasa wycieczki na Leśną Górę koło Podzamcza

Rys.GS.4.3.1

Trasa wycieczki na Leśną Górę koło Podzamcza

Fot.GS.4.3.1

Z Milechowych jedziemy przez Bolmin w kierunku Chęcin i dalej w kierunku Kielc. Za Chęcinami dojeżdżamy do zjazdu na Kraków (Rys. GS 4.1.1). Drogą E7 jedziemy do Podzamcza, gdzie skręcamy w lewo w drogę lokalną prowadzącą do Starochęcin i Przymiarek (Rys. GS 4.3.1). Po przyjechaniu około 0,7 km od trasy E-7 zostawiamy samochód na skrzyżowaniu naszej szosy z drogą gruntową, biegnąca ku południowemu wschodowi. Dalej przechodzimy pieszo około 300 m do nieczynnego kamieniołomu, w zachodniej części grzbietu Leśnej Góry (lokalizacja GPS 50°46’34.5”N/20°27’59.0”E), który jest pierwszym stanowiskiem naszej wycieczki. Ściany kamieniołomu mają wysokości do około 10 m, długość kamieniołomu w osi grzbietu wynosi około 160 m, zaś w poprzek grzbietu około 80 m. Do obserwacji interesująca jest północno-zachodnia część kamieniołomu (Fot. GS 4.3.1).

Odsłonięte są tu jasnobeżowe wapienie górnej jury, których łączny profil (zespół warstw skalnych ułożony od najstarszych do najmłodszych) liczy około 35 m miąższości (grubości). Poszczególne ławice (warstwy skalne) mają od kilkudziesięciu centymetrów do ponad 2 m miąższości. Obserwacje rozpoczniemy w północnej ścianie wyrobiska, gdzie odsłonięto najstarsze warstwy skalne.

Budowa zachodniej ściany głównego wyrobiska na Leśnej Górze

Fot.GS.4.3.2

Ziarnisty wapień oolitowy

Fot.GS.4.3.3

Wapień mikrytowy, powstały z mułu węglanowego. Obecne są w nim pokruszone muszle małży (ciemne łukowate struktury), złożone na powierzchni dna morskiego

Fot.GS.4.3.4

W pierwszych około 2-3 m profilu odsłonięte są wapienie mikrytowe. Występują w nich pojedyncze muszle małży. Dalej na południe, w ścianie zachodniej (Fot. GS 4.3.2), około 11 m profilu reprezentowane jest przez ziarniste wapienie oolitowe (Fot. GS 4.3.3) (patrz: wycieczka do Rezerwatu Milechowy). Przykrywają je wapienie mikrytowe, zawierające w zróżnicowanym udziale muszle małży i domieszkę ooidów (do 1 m miąższości) (Fot. 4.3.4).

Wapienie pasiaste, złożone na przemian z warstewek drobnych ooidów i mikrytu. Widoczne jest warstwowanie poziome (A) i ukośne (B) w odniesieniu do powierzchni uławicenia. Ułożenie ławic zostało odchylone od pierwotnego poziomego ułożenia

Fot.GS.4.3.5

Dalej na południe, czyli w centrum zachodniej ściany kamieniołomu, leżą na nich wapienie o wyraźnej strukturze pasiastej, widocznej zwłaszcza na zwietrzałych powierzchniach. Ich miąższość wynosi około 16 m. Pasiasta struktura odzwierciedla wykształcenie wapieni, tworzonych na przemian przez warstewki zbudowane z drobnoziarnistych ooidów i z mikrytu (Fot. GS 4.3.5).

Przykrywający wapienie pasiaste, około 1 m profilu, reprezentowany jest ponownie przez wapienie mikrytowe, zawierające rozproszone okruchy muszli małży. Najmłodsze utwory w tym wyrobisku (około 5 m profilu) wykształcone są w postaci kolejnego kompleksu wapieni oolitowych. Na południe od wysokiej ściany skalnej, ich ławice wynurzają się spod pełznącej zwietrzeliny, w górnej części skarpy.

Dalej na południe, w niewielkiej ścianie skalnej u podstawy skarpy obserwujemy wyżej opisane typy wapieni, ale następujące w odwrotnej kolejności. Odsłaniają się wapienie pasiaste, dalej wapienie mikrytowe, zawierające rozproszone muszle małży i poniżej nich wapienie oolitowe.

Obserwowane zróżnicowane utwory wapienne powstały w późnej jurze, ściślej we wczesnym kimerydzie. Są kopalnym osadem płytkowodnych, środowisk przybrzeżnych morza, które swym zasięgiem obejmowało niemal cały obszar Polski, a znajdowało się w północno-zachodniej strefie brzegowej Oceanu Tetydy. Południowo-zachodni brzeg obszaru świętokrzyskiego, pozostający w podzwrotnikowej strefie klimatycznej, przypominał swoim charakterem wybrzeże współczesnej nam Florydy lub Australii. Zróżnicowanie profilu osadów jurajskich na Leśnej Górze ukazuje zmienność warunków środowiska i wahania poziomu morza. Wapienie oolitowe powstawały w środowiskach o większej dynamice wód, na głębokościach do kilku metrów, przy intensywnym oddziaływaniu falowania i prądów dennych. Wapienie mikrytowe, zbudowane z kopalnego mułu węglanowego, powstawały w nieco głębszych przybrzeżnych środowiskach szelfowych. Wapienie pasiaste są osadem lagun i rozległych płycizn, pozostających poza zasięgiem oddziaływania gwałtownych fal i prądów.

Pod działaniem ruchów górotwórczych orogenezy alpejskiej, na pograniczu ery mezozoicznej i kenozoicznej, we wczesnym paleogenie nastąpiło wypiętrzenie obszaru świętokrzyskiego i sfałdowanie utworów jurajskich. Zapoczątkowało to trwającą do dziś erozję i formowanie współczesnej rzeźby terenu.

Wykonane w zachodniej ścianie kamieniołomu pomiary elementów zalegania warstw, czyli biegu i upadu, w północnej i centralnej części wyrobiska pokazują następujące wartości: 206/60 SW, 203/67 SW, 189/50 SSW, 192/57 SSW, 208/77 SW, 190/40 SW, zaś w południowej: 51/47 NE, 45/47 NE. Pomierzone biegi i upady warstw oraz układ obserwowanych typów wapieni (z północy na południe następstwo warstw od najstarszych do najmłodszych, a następnie znów coraz starsze) wskazują, że w grzbiecie Leśnej Góry warstwy skalne tworzą synklinęfałd, którego łuk został wygięty ku dołowi (Fot. GS 4.3.2). W tym przypadku synklina ma kształt wąskiej rynny o stromo nachylonych brzegach (skrzydłach fałdu), zwłaszcza północnym. Oś fałdu biegnie mniej więcej równolegle do kierunku grzbietu, a zachodnia ściana kamieniołomu przecina ten fałd poprzecznie do jego osi. Jądro fałdu - strefa, w której następuje zmiana kierunku nachylenia warstw i warstwy są ułożone niemal poziomo, znajduje się na południowym zboczu, około 10 m na południe od krawędzi wysokiej ściany skalnej, w której odsłaniają się wapienie pasiaste. Jądru fałdu odpowiada wychodnia oolitów, przykrywających wapienie pasiaste, wynurzających się spod zwietrzeliny w górnej części skarpy (lokalizacja GPS 50°46’35.5”N/20°27’56.4”E). Szerokość wychodni oolitów w jądrze wynosi około 20 m.

Stanowisko 2

Następnie, obchodząc grzbiet od południowego zachodu, udajemy się do wyrobiska położonego na zachodnim krańcu grzbietu, oddalonego o około 250 m (lokalizacja GPS 50°46’38.6”N/20°27’50.7”E). Jest to drugie stanowisko wycieczki. Po drodze warto zboczyć na grzbiet Leśnej Góry i spojrzeć na panoramę, od północy i zachodu obejmującą Góry Świętokrzyskie z ruinami na Górze Zamkowej w Chęcinach i zalesione pasmo Grzyw Korzeckowskich, a od południa i wschodu dolinę Nidy oraz wzniesienia Pogórza Szydłowskiego i Płaskowyżu Jędrzejowskiego.

Przekrój poprzeczny przez ławicę wapieni oolitowych. Wietrzenie ujawniło warstwowania wewnętrzne, charakterystyczne dla depozycji osadu przy oddziaływaniu silnego prądu dennego

Fot.GS.4.3.6

W odniesieniu do profilu poznanego w pierwszym kamieniołomie, wapienie odsłonięte w zachodnim wyrobisku, odpowiadają utworom leżącym poniżej kompleksu wapieni pasiastych. W północnej część ściany obserwujemy, liczący około 4,5 m, profil wapieni mikrytowych. Zawierają one nagromadzenia pokruszonych muszli małży, a w górnej części także rozproszone ooidy. Dalej na południe odsłaniają się wapienie oolitowe, których odsłonięte jest około 7 m profilu. Obserwowane w oolitach wewnętrzne warstwowanie, w dolnej części profilu poziome, a wyżej także ukośne względem powierzchni granicznych ławicy, wskazuje na osadzanie materiału ziarnowego przy oddziaływaniu silnego prądu dennego (Fot. GS 4.3.6).

Zmiana kierunku zapadania warstw wapieni oolitowych w jądrze synkliny

Fot.GS.4.3.7

Uławicenie wapieni oolitowych oraz łukowate powierzchnie spękań tektonicznych wewnątrz ławicy w jądrze synkliny

Fot.GS.4.3.8

Również w tym wyrobisku zaznacza się synklina, stwierdzona w pierwszym odsłonięciu. W jądrze synkliny obecne są oolity, które budują też część skrzydła północno-wschodniego i skrzydło południowo-zachodnie synkliny. Zmierzone biegi i upady warstw wynoszą: w skrzydle północno-wschodnim – 214/62 SW, 198/71 SW, 204/67 SW i w skrzydle południowo-zachodnim – 48/60 NE, 25/62 NE, 44/73 NE. Jądro synkliny widoczne w południowej części ściany (lokalizacja GPS 50°46’38.4”N/20°27’50.9”E), jest tu znacznie węższe, niż w pierwszym wyrobisku. Świadczy to o wyklinowaniu synkliny ku północnemu zachodowi. Pod wpływem nacisku tektonicznego w jądrze synkliny doszło do powstania łukowato wygiętych powierzchni spękań ciosowych, imitujących uławicenie (Fot. GS 4.3.7, Fot GS 4.3.8).

Jaskinia z wypełzającymi osadami namuliskowymi

Fot.GS.4.3.9

W centrum ściany kamieniołomu powstała niewielka jaskinia, o głębokości około 2 m, z nieregularnym otworem wylotowym o szerokości około 1 m (Fot. GS 4.3.9). Wypełzają z niej rdzawożółte gliniasto-piaszczyste osady namuliskowe. Wiek jaskini jest trudny do sprecyzowania. Rodzaj i rdzawożółta barwa osadu namuliskowego wskazują, że w jego skład wchodzi materiał typu terra rossa (minerały ilaste i rdzawoczerwone wodorotlenki żelaza). Jest on zwietrzeliną wapieni, charakterystyczną dla klimatu tropikalnego. Przez analogię do innych form krasowych regionu świętokrzyskiego można więc przyjąć, że tworzenie jaskini rozpoczęło się w gorącym, wilgotnym klimacie miocenu. Znaczna domieszka plejstoceńskiego żółtego pyłu i piasku kwarcowego wskazuje na młodszy wiek namuliska.

Z zachodniego wyrobiska wracamy do autokaru.

SPIS ILUSTRACJI

  • Rys.GŚ.4.3.1 – Trasa wycieczki na Leśną Górę koło Podzamcza.
  • Fot.GŚ.4.3.1 – Północno-zachodnia część wyrobiska na Leśnej Górze koło Podzamcza. (fot. Z. Złonkiewicz)
  • Fot.GŚ.4.3.2 – Budowa zachodniej ściany głównego wyrobiska na Leśnej Górze. (fot. Z. Złonkiewicz)
  • Fot.GŚ.4.3.3 – Ziarnisty wapień oolitowy. (fot. Z. Złonkiewicz)
  • Fot.GŚ.4.3.4 – Wapień mikrytowy; powstały z mułu węglanowego. Obecne są w nim pokruszone muszle małży (ciemne łukowate struktury); złożone na powierzchni dna morskiego. (fot. Z. Złonkiewicz)
  • Fot.GŚ.4.3.5 – Wapienie pasiaste; złożone na przemian z warstewek drobnych ooidów i mikrytu. Widoczne jest warstwowanie poziome (A) i ukośne (B) w odniesieniu do powierzchni uławicenia. Ułożenie ławic zostało odchylone od pierwotnego poziomego ułożenia. (fot. Z. Złonkiewicz)
  • Fot.GŚ.4.3.6 – Przekrój poprzeczny przez ławicę wapieni oolitowych. Wietrzenie ujawniło warstwowania wewnętrzne; charakterystyczne dla depozycji osadu przy oddziaływaniu silnego prądu dennego. (fot. Z. Złonkiewicz)
  • Fot.GŚ.4.3.7 – Zmiana kierunku zapadania warstw wapieni oolitowych w jądrze synkliny. (fot. Z. Złonkiewicz)
  • Fot.GŚ.4.3.8 – Uławicenie wapieni oolitowych oraz łukowate powierzchnie spękań tektonicznych wewnątrz ławicy w jądrze synkliny. (fot. Z. Złonkiewicz)
  • Fot.GŚ.4.3.9 – Jaskinia z wypełzającymi osadami namuliskowymi. (fot. Z. Złonkiewicz)