Opis trasy dojazdu:
Rys.GS.6.2.1
Ze Starachowic udajemy się drogą nr 42 w kierunku Ostrowca Świętokrzyskiego. W miejscowości Michałów skręcamy w prawo w drogę nr 756. W miejscowości Pawłów skręcamy w prawo w kierunku Kałkowa. Przejeżdżamy Kałków i Godów i dojeżdżamy do parkingu przy zaporze wodnej w Wiórach na rzece Świślinie
(Rys. GS 6.2.1).
Obok parkingu znajdują się tablice informacyjne oraz plenerowa ekspozycja okazów skał.
Fot.GS.6.2.1a
Fot.GS.6.2.1b
Znajdujemy się w dolinie rzeki Świśliny, na której wybudowano ziemną zaporę wodną
(Fot. GS 6.2.1a,
Fot. GS 6.2.1b).
W czasie budowy zapory okazało się że skały po obu stronach doliny są silnie spękane i mają dużo szczelin. Aby zapewnić spiętrzenie wody poza zaporą konieczne stało się zatem uszczelnienie skał podłoża. W tym celu oba zbocza doliny trzeba było wyrównać, zrywając część skał, a w szczeliny wpompować wiele tysięcy metrów sześciennych specjalnej zaprawy uszczelniającej podobnej do betonu. W czasie tych prac prowadzonych przez prawie 30 lat budowniczowie zapory eksploatując i usuwając część skał odsłonili unikalne ślady zwierząt sprzed 230 milionów lat.
W początkach okresu triasowego, w warunkach półsuchego i suchego klimatu, utworzyły się skały o czerwonym zabarwieniu, noszące z tego powodu nazwę „pstry piaskowiec”. W rejonie w którym jesteśmy płynęły w tym czasie rzeki o charakterze okresowym, bardzo odmienne od współczesnej Świśliny. Rzeki te miały bardzo szerokie koryta, co nadawało im charakter rzek roztokowych z dużą (okresowo) siłą przepływu i tendencjami do gwałtownych wezbrań. Pozostawiły one po sobie warstwy piaskowców z widocznymi przekątnymi warstwowaniami rynnowymi. Szczególnie dobrze widoczne są one po zachodniej stronie doliny, na wysokości korony tamy, przy budynku z parkingiem. Można tam obserwować charakterystyczne następstwo cienkich warstw piaskowców i mułowców, powstałe w czasie powtarzających się powodzi. W warstwach tych znaleziono również najbogatszy na świecie zespół tropów zwierząt z epoki wczesnego triasu. Są to tropy niezwykle dobrze zachowane; na niektórych odcisnęły się nawet łuski pokrywające łapy oraz faktura skóry podeszwy stopy
(Fot. GS 6.1.1).
Zwierzęta, które pozostawiły tropy, należały do różnych grup (patrz punkt wycieczkowy GŚ 6.1): były to kilkumetrowe gady naczelne (archozaury – wspólni przodkowie dinozaurów i krokodyli, a także dominujące wówczas wielkie drapieżne raizuchy –
Fot. GS 6.1.2),
gady ssakokształtne
(Fot. GS 6.1.4),
niewielkie gady podobne do jaszczurek i płazy
(Fot. GS 6.1.3).
Większość przybywała zapewne do rzeki jako do wodopoju. Część z nich, takie jak ogromne 3 metrowe płazy (termospondyle –
Fot. GS 6.1.3),
były związane z rzeką na stałe jako ze środowiskiem życia. Niekiedy tropy występują tak licznie, że mają charakter tzw. zdeptanej ziemi.
Poza tropami zachowały się również kości tych zwierząt. Są one jednak nieliczne i źle zachowane, bowiem po śmierci zwierząt rzeka rozwlekała szkielety, jednocześnie je niszcząc. Oryginalne okazy są na stałe wyeksponowane w Ekomuzeum w Starachowicach (patrz punkt wycieczkowy GŚ 6.1). Kilka z nich można też zobaczyć w miejscu ich znalezienia, po zachodniej stronie przy parkingu koło korony tamy, gdzie znajduje się także punkt informacji turystycznej z tablicami. Aby spróbować znaleźć coś samodzielnie należy przejść koroną tamy na przeciwległy brzeg doliny. Jest tam niewielkie odsłonięcie czerwonych piaskowców i mułowców (lokalizacja GPS 50°57’30.15”N/21°11’43.65”E). Przy dobrym oświetleniu można dostrzec tropy, a przy dużej uwadze i odrobinie szczęścia także kawałki pokruszonych kości.
Patrząc z tego stanowiska w kierunku parkingu po przeciwległej stronie, ponad czerwonymi skałami triasowymi, można zaobserwować pofalowaną powierzchnię pola. Jest to charakterystyczny dla północnej części regionu świętokrzyskiego krajobraz związany z występowaniem tu pokrywy osadów lessowych. Lessy są związane z niedawnymi czasami ostatnich zlodowaceń, kiedy to sprzed czoła lądolodu zalegającego w północnej części Polski, wiatry wywiewały najdrobniejsze drobiny mineralne (pyły) i osadzały je na północnych stokach Gór Świętokrzyskich. Lessy składają się głównie z drobin kwarcu, ale dzięki domieszkom skaleni i węglanów stanowią bardzo żyzną glebę, chętnie uprawianą przez rolników.
Wracamy na parking i jedziemy na północ zgodnie z biegiem rzeki Świśliny.
