Na Placu Zamkowym dominantą jest Kolumna Zygmunta. Wzniesiona została przez króla Władysława IV na cześć jego ojca Zygmunta III Wazy. Pierwotnie zbudowano ją ze zlepieńca cechsztyńskiego (tzw. zygmuntówki), wydobywanego w Górach Świętokrzyskich w kamieniołomie do dziś zwanym Zygmuntowskim położonym koło Chęcin. Jej transport do Warszawy wymagał nie lada zmysłu logistycznego i wymagań technicznych, gdyż miała długość 22 m. Kolumnę wieńczył brązowa, pozłacana figura króla. Pomnik odsłonięto w 1644 r. Jednak zlepieniec nie był trwałą skałą i ulegał niszczeniu. Odłamywały się z kolumny fragmenty skał. W 1857 roku zdecydowano się zamienić kolumnę na granitową, z granitu fińskiego (lub włoskiego, jak informuje tablica). Po zniszczeniu kolumny przez Niemców w 1944 r., odtworzono ją, ale z granitu strzegomskiego, z Dolnego Śląska. Fragmenty obu zniszczonych kolumn leżą na tarasie po prawej stronie Zamku Królewskiego (Fot. SW1/36) .

Park i przejście obok Arkad Kubickiego(trzeba zejść z rowerów) otwarty jest od wtorku do soboty w godzinach 10-20 i w niedzielę od 11-18 (w poniedziałek nieczynny). Opuszczamy bramą Arkady Kubickiego (tu dochodzi z lewej ścieżka rowerowa), przejeżdżamy pod wiaduktem mostu Śląsko-Dąbrowskiego* (tędy zapewne dawniej biegła ulica Nowy Zjazd), przecinamy uliczkę Źródłową (nazwa od nieistniejących już źródeł) i wjeżdżamy na Rynek Mariensztacki (Fot. SW1/37) będący częścią Mariensztatu*. Po prawej stronie, na skarpie widzimy kościół Św. Anny* (Rys. SW1/21) (Fot. SW1/38) .

Dla zainteresowanych: Pod kościołem Św. Anny na iłach plioceńskich zalegają gliny zwałowe (dolne zlodowaceń środkowopolskich) zawierające wkładki piasków. Na glinach leżą piaski i iły warwowe. Bardzo zmienne i trudne do przewidzenia warunki zawodnienia gruntu pod kościołem Św. Anny były powodem osuwiska w 1948-9 roku. Pęknięcia w murze i sklepieniu kościoła powiększały się z dnia na dzień. Przemieszczeniom podlegało 5000 ton muru i 5000 ton ziemi. Skarpa i kościół Św. Anny zostały uratowane dzięki metodzie zwanej elektropetryfikacją, lub od nazwiska jej twórcy prof. Romualda Cebertowicza (1897-1981) – cebertyzacją lub zeskaleniem gruntu. Proces ten polega na działaniu polem elektrycznym przy jednoczesnym wprowadzaniem do gruntu zawiesin cementowych i roztworów szkła wodnego i chlorku wapnia. Przepływający pod ziemią prąd elektryczny powoduje przenikanie roztworu w pory gruntu. Jednoczesna elektroosmoza odwadnia grunt i przyspiesza krystalizację szkła wodnego (żelu krzemionkowego) i wytrącanie wodorotlenku wapnia. Dodatkowo zastosowano palowanie żelaznymi rurami z betonem posadowionymi w cokole iłów plioceńskich oraz wykonano trzy ściany oporowe u podnóża skarpy (Fot. SW1/39) .

Syntetyczny profil geologiczny skarpy w rejonie kościoła Św. Anny wygląda następująco:
0,0 – 1,30 m nasyp
1,30 – 4,30 m piasek średnioziarnisty wodnolodowcowy
4,30 – 7,9 m piasek drobnoziarnisty wodnolodowcowy
7,90 – 12,80 m glina zwałowa piaszczysta
12,80 – 19,70 m ił plioceński
19,70 – 20,5 m ił mułkowaty plioceński

W XVII w., na skutek zmian koryta Wisły i podmycia w rejonie Mariensztatu Skarpy Warszawskiej, została przerwana i na tym odcinku zniszczona dawna droga biegnąca z Czerska do Warszawy wzdłuż krawędzi tarasu Powiśla.

Stąd jedziemy ul. Sowią, gdzie kontynuuje się ścieżka rowerowa, w kierunku ul. Bednarskiej (Rys. SW1/22) . Przekrój geologiczny przez skarpę w rejonie ul. Bednarskiej jest pokazany na Rys. SW1/23 .

Po prawej, jeszcze przed Bednarską, roztacza się widok na skarpę. Przez zieleń drzew widoczne są fragmenty stojących wyżej budynków. Widoczna jest też imponująca ceglana skarpa (Fot. SW1/40) (Fot. SW1/41) . To jedyna pozostałość po wspaniałym pięciokondygnacyjnym pałacu Kazanowskich-Radziejowskich*.

Ciekawostka: W poł. XVII w. Adam Jastrzębski w swym „Krótkim opisaniu Warszawy z okolicznościami yey” wspomina o rurach prowadzących wodę z obfitego źródła spod arkad pałacu Kazanowskich na Krakowskim Przedmieściu.

Mijamy po prawej stronie ul. Bednarska, która wspina się na skarpę.

Ciekawostka: Wcześniej był tu wąwóz, którym prowadziła droga na Krakowskie Przedmieście. W XVII wywożono tędy do Wisły śmieci i nieczystości. Od 1775 do 1864 r. u wylotu Bednarskiej istniało kilkanaście mostów przez Wisłę, które kolejno znosiła woda, były rozbierane lub niszczone w czasie wojen.

Dalej jedziemy przedłużeniem ul. Sowiej – ul. Furmańską, cały czas poniżej skarpy. Po prawej stronie, przez drzewa, widoczny jest mur ogrodów prezydenckich, a powyżej nich, niewidoczny, już na skarpie, stoi Pałac Prezydencki.* Ścieżka przecina ul. Karową (Rys. SW1/22) i prowadzi dalej ul. Browarną. Po lewej widzimy Wiadukt Markiewicza (1905 r., arch. S. Szyller). Zjeżdżamy ze skarpy ulicą Karową. Przekrój geologiczny przez skarpę w rejonie ulicy Karowej pokazuje (Rys. SW1/24) .

Ciekawostka: Jeszcze wyżej, przy początku Karowej od strony Krakowskiego Przedmieścia, ok. 1854 r. powstała brama o trzech łukach, w której po obu stronach mieściły się uliczne zdroje zasilane nowym wtedy wodociągiem z Powiśla.

Dalej po lewej widoczny jest Park Kazimierzowski rozłożony poniżej klasztoru ss. Wizytek* (Fot. SW1/42) i gmachów Uniwersytetu Warszawskiego*. Na ścianach XIX-wiecznych budynków zespołu uniwersyteckiego widoczne są rysy i pęknięcia spowodowane ruchami skarpy. Skarpa ma tu charakter naturalny. Wcina się w nią wąwóz długości 60 m, podchodzący aż pod budynki klasztoru ss. wizytek. Niegdyś istniały w nim liczne wysięki, które powodowały osuwiska. Osuwiska te budują dziś dolną część skarpy. Prawdopodobnie wypływał stamtąd strumyk, który widoczny jest na planie z poł. XVIII w.

Stumetrowy odcinek jezdni przed Pałacem Kazimierzowskim* na terenie Uniwersytetu Warszawskiego ułożony został w XIX wieku z głazów narzutowych pociętych w duże (o boku 14,5 cala) kwadratowe płytki (Fot. SW1/43) . To duża rzadkość, gdyż trzeba było użyć do budowy jezdni dużych głazów, których ilość jest jednak ograniczona.

Pałac Kazimierzowski położony jest ok. 27 m ponad poziomem wody w Wiśle i ok. 20 m od krawędzi skarpy. Skarpa ma duże nachylenie sięgające 31o. Wzdłuż jego murów biegnie ścieżka (Fot. SW1/44) .

Poniżej Pałacu Kazimierzowskiego (88 m n.p.m.), u stóp skarpy istnieją dwa źródła, oddalone od siebie o 15 m (Fot. SW1/45) (Fot. SW1/46) , z których woda była dawniej pompowana w górę tzw. wieżę wodną, do pałacu i do wozowni królewskich. Woda ta poprowadzona była za czasów Władysława IV do fontanny umiejscowionej powyżej skarpy.

Dla zainteresowanych: Strop stoku wału iłów plioceńskich w rejonie Uniwersytetu Warszawskiego osiąga wysokość poniżej 80 m n.p.m.(do tej głębokości wiercenie nie osiągnęło iłów). Odsłaniają się one w wąwozie skarpy na zachód od ul. Gęstej. Poziom stropu iłów przy ul. Karowej, w odległości zaledwie 300 m od pałacu Kazimierzowskiego jest znacznie niżej. Dowodzi to jego obniżenia lub istnienia na odcinku Uniwersytetu w obrębie iłów rozcięcia. Skarpa zbudowana jest głównie z glin zwałowych, które w obrębie gmachów Uniwersytetu wychodzą na powierzchnię. Wody źródeł prawdopodobnie związane są z piaskami wodnolodowcowymi i zastoiskowymi leżącymi nad gliną i należącymi do poziomu zlodowacenia Warty. Choć piaski te nie dochodzą do krawędzi wysoczyzny, to spękania i spiaszczenia w glinie zwałowej pozwalają na przenikanie i wypływ wody.

Źródła użytkowane były do poł. XX, lecz istnieją też obecnie. Ich wydajność w latach 1964-66 wynosiła 9-12 l/min (źródło południowe-studnia) i 1,3 l/ min (źródło północne-rurka). Kolejne badania w latach 70. XX w. stwierdziły inną wydajność dla obu źródeł: 4 l/min (źródło południowe) i 9 l/min (źródło północne). W latach 1995-96 źródło południowe miało wydajność 7,5 l/min., a źródło północne 3/l min. Temperatura wody (min. i max.) wynosiła w latach 1961-62 3,8 -12,5o C, w latach 1964-65 – 3-13o C, w latach 70. XX w. – 9,8-12,8o C, w latach 1995-96 - 5,7-12,1o C. Znaczne zmiany temperatury wody wskazują, że jest ona uzależniona od wahań temperaturypowietrza, a więc najprawdopodobniej obszar zasilania źródeł znajduje się w warstwach leżących płytko pod powierzchnią. Badania bakteriologiczne w 1966 r. wykazały wyraźne zanieczyszczenia w źródle południowym, co wskazywało, ze woda nie może być użytkowana do picia i potrzeb gospodarczych; w źródle północnym skład bakteriologiczny nie budził zastrzeżeń. Woda obu źródeł zawiera spośród źródeł warszawskich największe ilości siarczanów (484-603 mg/l; badania 1995-96) oraz sodu i potasu, dużo chlorków, wapnia, manganu (w źródle północnym najwięcej – 1,05 mg/l) i węglanów (w źródle północnym największe stężenie – 214-309 mg/l). Źródło południowe ma wodę najbardziej zmineralizowaną ze wszystkich źródeł warszawskich. Zalicza się ją do typu SO4-HCO3-Cl-Ca-Na. Wodę ze źródła północnego do typu SO4-Cl-HCO3-Ca-Na. W latach 1964-75 obserwowana była stabilność składu chemicznego , co wskazuje na zasobność warstwy zasilającej. Poniżej skarpy w okolicach źródeł widoczne są wysięki (Fot. SW1/47) .

Za Parkiem Kazimierzowskim (Rys. SW1/22) (Rys. SW1/22) odbijamy od ścieżki rowerowej w prawo, pod górę i po ok. 150 m dojeżdżamy do wbudowanego w skarpę obudowanego źródła na Oboźnej – historycznego zdroju z 1837 roku (Fot. SW1/48) (Fot. SW1/49) stanowiącego 4 czwarty punkt wycieczkowy SW 1.4 (22,4 km, lokalizacja GPS 52o14’ 22.47”N/21o1’16.66”E). Źródło zwane było dawniej Kazimierzowskim lub „przy spadku Góry Dynasowej” (97,0 m n.p.m.). Źródło to w poł. XVIII w. znajdowało się kilka metrów wyżej, na podwórku uniwersyteckim, naprzeciwko dzisiejszego gmachu humanistyki. Jego zasilanie wiąże się z płytszym (wyższym) i mniej zasobnym poziomem wodonośnym w obrębie gliny zlodowacenia Warty.

Ciekawostka: Na planie z poł. XVIII w. od źródła płynie strumyk, który tworzy młakę, ciągnącą się pasem poniżej skarpy. W 1825 r. inżynier Jachowicz sporządził projekt ujęcia wszystkich okolicznych źródeł w rury i doprowadzenie nimi wody do ogrodu królewskiego (?). Projekt nie został wykonany. 9 lat później, w 1834 r. powstał projekt ujęcia źródeł i wysięków pomiędzy Karową a Oboźną dla potrzeb mieszkańców. Zasoby szacowano na 7m3 na dobę. Ten projekt częściowo zrealizowano w 1837 r. obmurowując źródło na Oboźnej. „Kurier Warszawski” podawał wtedy: ”wypływająca woda była czysta, zimna i przyjemny stan mająca”. Jerzy Bogumił Pusz pisał o zdroju na Oboźnej w 1844 r.” ...zostało niedawnymi czasy (w 1837 r.) uchwycone (to znaczy obudowane) aby korzystać z obfitej czystej wody tamże się sączącej. Gdy jednakże woda źródła tego, przebiega znaczną przestrzeń w rurach miedzianych, płytko w ziemię zapuszczonych, a stąd ciepło atmosfery wpływa na jej temperaturę...”. Mowa tu o podwyższonej temperaturze wody i o ujęciu go rurami i sprowadzeniu niżej. Woda od 1958 r. niestety przestała płynąć z powodu obniżenia zwierciadła wód lub uszkodzenia rury doprowadzającej wodę. Ponowny wypływ nastąpił w l. 70. XX w. (wydajność 2,6 - 2,8 l).

W latach 1995-96 nastąpiło podwojenie wydajności. Średnia wydajność wynosiła wtedy 4,7 l/min. Temperatura była najwyższa spośród źródeł skarpy i wynosiła od 11,6o C w lutym do 17,1o C w sierpniu (w 1974 od 13oC jesienią do 17o C latem). Od 1956 do 1995-6 r., czyli w ciągu 30 lat nastąpiło tu zwiększenie mineralizacji o 20% (ok. 200 mg/l). Mimo to zawiera ona najmniej węglanów spośród wszystkich źródeł (270 mg/l).Samych chlorków zawiera najwięcej (300 mg/l). Ogólna mineralizacja w 1975 r. wyniosła 1477 mg/l., co stawiało tę wodę w rzędzie wód mineralnych. Wodę cechuje lekko kwaśny odczyn pH 7,3. Należy do typu SO4-Cl-HCO3-Ca. W czerwcu 2012 nie płynęła, a w listopadzie 2012 roku zaczęła płynąć sporym strumieniem.