Przystanek III – „Torfowisko”
Drewniana kładką wchodzimy na teren torfowiska (lokalizacja GPS 54o1’10.71”N/ 23o2’50.7”E). Teren ten jest dawną zatoką Wigier, przekształconą w torfowisko. Torfowisko to jest ciekawe pod kątem florystycznym. Szczegółowe informacje na jego temat zawarte są na tablicy.
Torfowisko, na którym się znajdujemy jest torfowiskiem niskim (najczęściej występującym typem torfowisk), utworzonym w zagłębieniu trwale nawodnionym wodami Zatoki Słupińskiej i blisko położonego Jeziora Długiego. Powstało w wyniku zarastania zbiorników wodnych od ich brzegów ku wnętrzu.
Przystanek IV – „Historia powstania południowej części jeziora Wigry”
Pilnując oznaczenia ścieżki w terenie, wchodzimy na pomost z widokiem na Zatokę Słupińską
(Fot. WPN2.1.2)
. Tutaj znajduje się tablica, przedstawiająca historię powstania południowej części Jeziora Wigry.
W czasie ostatniego zlodowacenia Wisły (około 23 tys. lat temu) masy lądolodu zatrzymały się około 35 km na południe od obszaru, na którym się znajdujemy czyli na linii obecnej doliny Biebrzy.
W miarę ocieplania klimatu, wytworzyła się równowaga pomiędzy tempem dopływu świeżego lodu a jego topnieniem. Lądolód zaczął topnieć. Cały materiał skalny: piaski i żwiry z głazami osadzał się przed czołem lodowca, tworząc moreny oraz błotne pokrywy żwirowo-gliniaste Czoło lądolodu zatrzymało
(Rys. WPN2.1.1, 1)
się na dłużej w okolicy Bryzgla (południowa część obecnego zarysu jeziora Wigry). Miało to miejsce około 19-21 tys. lat temu. Wypływająca woda roztopowa sypała piaszczysto-żwirowe równiny sandrowe (s)
(Rys. WPN2.1.1, 2)
(Rys. WPN 2.1.1, 2). Na powierzchni lodu w obniżeniach gromadzone były osady przyszłych kemów (k). Masy lodu pękały rozdzielając się. Powstawały rozległe bryły martwego lodu (ml), a pomiędzy nimi, wytapiane żwiry i piaski tworzyły moreny martwego lodu (mm). W środkowej części jeziora utworzyły się moreny czołowe wyspy Ordów
(Rys. WPN2.1.1, 2)
. Równocześnie główne masy lądolodu wycofały się dalej na północ i na północny wschód.
Bryły martwego lodu stopniowo topniały. Coraz wyraźniejsze były formy pozytywne: pagórki kemów – obecny Płówysep Łysocha i moren – Wyspa Ordów
(Rys. WPN2.1.1, 3)
.
Na obniżającej się powierzchni brył lodu gromadziła się woda i piaski. Duże połacie brył zostały nimi zasypane. Po znacznym ociepleniu, na powierzchni tak zakonserwowanych lodów wyrosła roślinność tundrowa
(Rys. WPN2.1.1, 4)
.
Na początku holocenu, w misach jezior tworzyły się torfy powodując ich zarastanie
(Rys. WPN2.1.1, 5)
. W ciągu następnych kilku tysięcy lat, zmieniał się poziom wód gruntowych i tworzyły się kolejne zbiorniki wodne. Torfy spoczęły na dnie i zostały przykryte osadami jeziornymi
(Rys. WPN2.1.1, 5)
. W ten sposób powstał układ warstw mineralno-organicznych na dnie jeziora Wigry: pod warstwą gytii i innych osadów, miejscami leży torf – wspaniałe świadectwo pierwotnej wegetacji roślin na powierzchni zasypanych brył lodowych. Na marginesie należy dodać, że takie następstwo osadów jest częste wielu obecnych jeziorach Polski północno-wschodniej.
Jak wskazują badania, bryły martwych lodów wytopiły się całkowicie (około 9 tys. lat temu) czyli dopiero we wczesnym holocenie. W najbardziej obniżonych miejscach, gdzie wytopiły się bryły martwych lodów powstały misy zatok: Słupiańskiej, Przewłokowa, Wygorzel, Zadworze, Cieszkinajki oraz jezior: Pierty, Długie, Okrągłe, Muliczne, Białe, Mulaczysko oraz wielu drobnych oczek wytopiskowych (sucharów).
Obecne Jezioro Wigry składa się z kilku odrębnych części (basenów)
(Rys. WPN2.1.3)
. Ich powstanie związane jest z procesami wytapiania martwych lodów lub są to dawne rynny polodowcowe. Z procesami zamierania martwych lodów należy wiązać Plosa: Bryzglowskie i Zakątowskie. Największą głębokość Jezioro Wigry osiąga w dnie Plosa Szyja i wynosi ona 74,3 m. Ten fragment jeziora jest fragmentem rynny polodowcowej, która została odsłonięta po stopieniu mas lądolodu.
Rynnową genezę ma także fragment jeziora stanowiący obecnie Zatokę Wigierki. Na szkicu batymetrycznym
(Rys. WPN2.1.3)
rynnowe fragmenty dna obecnego jeziora wskazują podobne ukierunkowanie z NW na SE, co pośrednio wskazuje na kierunek płynięcia dawnych lodowych rzek.
