Wytwarzanie odpadów wydobywczych

Informacje ogólne

Informacje poniższe pochodzą m.in. z niepublikowanego opracowania sporządzonego na potrzeby Krajowego planu gospodarki odpadami przez zespół pracowników PIG: Cezarego Srogi i Włodzimierza Kriegera

Odpady wydobywcze definiuje się jako odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin. Stanowią one ponad 50% wszystkich odpadów wytwarzanych w kraju.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.Nr 112, poz. 1206) zalicza odpady wydobywcze do grupy 01.

Zgodnie z katalogiem odpadów grupa 01 dzieli się na cztery podgrupy:

• Podgrupa 01 01 - Odpady z wydobywania kopalin
• Podgrupa 01 03 - Odpady z fizycznej i chemicznej przeróbki rud metali
• Podgrupa 01 04 - Odpady z fizycznej i chemicznej przeróbki kopalin innych niż rudy metali
• Podgrupa 01 05 - Płuczki wiertnicze i inne odpady wiertnicze

Podział odpadów wydobywczych ze względu na ich charakterystykę techniczną oraz procesy eksploatacyjne i technologiczne jest następujący:

• Odpady górnicze – skały pochodzące z robót górniczych i przygotowawczych udostępniających złoże kopaliny głównej w kopalniach głębinowych lub odkrywkowych.Odpady te stanowią średnio ok. 20% ogólnej masy odpadów wydobywczych
• Odpady przeróbcze - materiał skalny wydobyty wraz z urobkiem i oddzielany w procesach wzbogacania kopaliny głównej (np. w trakcie sortowania, rozdrabniania, płukania, flotacji). Ich udział w ogólnej masie wytwarzanych odpadów wydobywczych wynosi blisko 80%.
• Odpady wtórne przetwórcze (przeróbcze) - pozostałości po przetwórstwie kopaliny głównej, powstające w procesach wytwarzania produktów handlowych

Natomiast ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. z 2008 r. Nr 138 poz. 865) wprowadza tylko pojęcia (art. 3), takie jak:

• odpady przeróbcze- odpady wydobywcze w formie stałej lub szlamu,które pozostają po przeróbce kopalin, przeprowadzonej w drodze procesów mechanicznych, fizycznych, biologicznych, termicznych lub chemicznych, a także z połączenia tych procesów,
• odpady wydobywcze - odpady pochodzące z poszukiwania,rozpoznawania, wydobywania, przeróbki i magazynowania kopalin ze złóż.

Duża ilość wytwarzanych odpadów wydobywczych jest spowodowana następującymi czynnikami:

• kopaliny, przy wydobyciu których wytwarzane są odpady wydobywcze, niemal nigdy nie mają własności umożliwiających ich bezpośrednie wykorzystanie. Naturalne cechy kopalin, takie jak: skład mineralny, własności fizykomechaniczne, zawartość pożądanych (użytecznych) składników, sposób występowania w złożu, bardzo rzadko odpowiadają w pełni potrzebom gospodarczym i wymaganiom technologicznym. Powoduje to konieczność poddawania kopalin procesom uzdatniania na wszystkich etapach ich przemysłowego wykorzystania. Są to kolejno:
  • eksploatacja złoża (w szczególności eksploatacja selektywna),
  • wzbogacanie w ciągu procesów przeróbki,
  • przetwarzanie na konkretny surowiec.
W trakcie procesów wydobywania i przeróbki kopalin następuje wydzielenie części materiału skalnego kwalifikującego się do dalszego przetwarzania (lub bezpośredniego wykorzystania), oraz części nie nadających się do zastosowania, stanowiących odpady.

• skala działalności wydobywczej i przetwórstwa kopalin w kraju. Dotyczy to zarówno dekady lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych (kiedy rozwijano w Polsce przemysł ciężki w oparciu o bogatą bazę zasobową), jak i ostatnich lat, w których niejako z konieczności utrzymuje się wysoki poziom wydobycia surowców energetycznych. Pomimo postępującej restrukturyzacji polskiego przemysłu wydobycie szeregu surowców utrzymuje się nadal na wysokim poziomie. Oczywiste jest, że tak duża skala eksploatacji kopalin (uwzględniając nawet wprowadzanie nowocześniejszych technologii urabiania i przeróbki, oraz racjonalne wykorzystanie surowców) musi prowadzić do wytwarzania olbrzymich ilości odpadów. Według danych GUS z końcem roku 2010 na składowiskach zgromadzono niemal 1,8 mld ton odpadów z grupy 01.