GÓRY STOŁOWE
Punkt wycieczkowy 2.2 (S 2.2)

Stanowisko 1

Stanowisko 2

Długość trasy – Guzowata – Karłów – Fort Karola: ok. 12,5 km
Czas trwania wycieczki – ok. 5 godzin
Głównie przejazdy samochodem, trasy piesze łącznie około 1 100 m.

Opis trasy dojazdu:
Po zwiedzeniu Radkowa jedziemy szosą 387 w kierunku Karłowa, wkraczając na obszar Parku Narodowego Gór Stołowych (Fot. S 2/3) , a następnie jedziemy dalej tą samą drogą w stronę Kudowy Zdroju. Po drodze mamy okazje do zatrzymania i zwiedzenia dwóch bardzo interesujących punktów.

Z centrum Karłowa wyruszamy na wędrówkę szlakiem turystycznym na najwyższy szczyt Gór Stołowych – Szczeliniec Wielki. Wyjeżdżając z Karłowa, przy zakręcie szosy po lewej stronie, znajduje się parking, skąd pieszo dochodzimy do grupy skalnej z pozostałościami Fortu Karola, z którego rozpościera się malowniczy widok na Masyw Szczelińca (Rys.S2/5) .

Opis trasy wycieczki:

Jedziemy szosą zwaną też Drogą Stu Zakrętów, z której na środku Obniżenia Radkowa odsłania się przed nami widok na północną-wschodnią granicę Gór Stołowych tzw. Próg Radkowa. Chociaż na trasie do Karłowa, nie ma dogodnego miejsca, aby zatrzymać autokar i móc podziwiać widok na Próg Radkowa, warto jednak zwrócić uwagę na charakterystyczną linię, jaka tworzy na horyzoncie. Jest to stromy, morfologiczny próg, przebiegający w kierunku NW-SE i mający względną wysokość ponad 200m (Fot. S2/3) . Rozciąga się on, wysokimi ścianami skalnymi na długości ok. 10 km, od okolic Batorowa. Próg wyznacza malowniczą krawędź górską i kontynuuje się dalej na terenie Republiki Czeskiej, gdzie nosi nazwę Broumovske Steny. Na zarośniętych zboczach odsłaniają się skały należące do górno-kredowej pokrywy osadowej Sudetów. Są to przeważnie piaskowce, mułowce i margle leżące poziomo i tworzące naprzemianległe warstwy o miąższości od 30 do ponad 100 m.

W kształtowaniu się krajobrazu Gór Stołowych decydująca rolę odegrała budowa geologiczna –występowanie wielkich pakietów piaskowców górnokredowych rozdzielanych przez partie margli. Pakiety te charakteryzują się różną odpornością na wietrzenie i erozję, co powoduje powstanie unikalnej „stołowej” rzeźby, od której pochodzi nazwa Gór Stołowych. Są to jedyne góry w Polsce o takiej budowie zwanej przez geologów budową płytową. Jej wynikiem są rozległe, płaskie, prawie poziome powierzchnie szczytowe zwane stoliwami, których ściany opadają stromo tworząc urwiska. Budują je bardziej odporne, masywne piaskowce ciosowe, które będą omówione w kolejnym punkcie wycieczki. W obrazie gór widoczne są dwa takie piaskowcowe stoliwa przedzielone warstwami mułowców i margli, o znacznie mniejszej odporności. (Rys. S2/6) .

Skały górnokredowe Gór Stołowych powstały w okresie 95–85 mln lat temu w płytkim, ciepłym morzu opływającym wyspy odpowiadające dzisiejszym Górom Bystrzyckim i Orlickim, a także Masywowi Śnieżnika i innym obszarom wypiętrzonym. Morskie osady górnej kredy – piaskowce i margle, zalegają niezgodnie na osadach starszych. Zostały one wypiętrzone w wyniku tzw. ruchów blokowych odbywających się wzdłuż uskoków. Tym samym w Górach Stołowych wkraczamy w zupełnie inny, geologiczny świat.

Jadąc szosą do Karłowa, wspinającą się serpentynami na Próg Radkowa, wkraczamy na obszar Parku Narodowego Gór Stołowych. Na terenie Gór Stołowych w 1981 r. utworzono Stołowogórski Park Krajobrazowy, a następnie w 1993 Park Narodowy Gór Stołowych, którego powierzchnia wynosi obecnie 6340 ha. Obejmuje on swoim zasięgiem wierzchowinowe i centralne partie Gór Stołowych oraz północno-zachodnią część Wzgórz Lewińskich. Natomiast po drugiej stronie granicy od 1991 roku istnieje Chránéná krajinná oblast „Broumovsko” – odpowiednik naszego parku krajobrazowego. W otulinie PNGS znajdują się malownicze i popularne uzdrowiska: Polanica Zdrój, Duszniki Zdrój oraz Kudowa Zdrój, w której możemy zatrzymać się na dalszej trasie naszej wycieczki.

Stanowisko 1 - Szczeliniec Wielki

Trasa piesza na szczyt – czas trwania: ok. 2 godz. 10 min (dojście: 45 min, zwiedzanie: 50 min, zejście: 20 min).

Rozległy Masyw Szczelińca dzieli się na dwie części Mały i Wielki Szczeliniec i jest najbardziej charakterystycznym elementem krajobrazu Gór Stołowych (Fot. S2/4) . Szczeliniec Mały jest objęty ochroną ścisłą i jest całkowicie zamknięty dla ruchu turystycznego. Natomiast na szczyt Szczelińca Wielkiego, osiągającego wysokość 919 m n.p.m., prowadzi wijący się między skałkami malowniczy labirynt.

Naszą pieszą wędrówkę zaczynamy idąc żółtym szlakiem turystycznym prowadzącym z parkingu w centrum Karłowa, przy którym w sezonie znajdują się liczne stragany z pamiątkami i punkty gastronomiczne. Po ok. 10 minutach dochodzimy do węzła szlaków, gdzie zaczyna się początek podejścia na przełęcz między Wielkim, a Małym Szczelińcem. Obowiązuje tutaj jednokierunkowy ruch usprawniający zwiedzanie. W lewo odchodzi szlak żółty, natomiast nasza wycieczka biegnie po kamiennych schodkach trasą im. Franciszka Pabla. Na całej trasie możemy obserwować różnorodne formy skalne. Widoczne są tu liczne, głębokie szczeliny o pionowych ścianach, bramy skalne, tunele, a także formy przypominające grzyby, maczugi, czy zwierzęta, którym nadano ciekawe nazwy nawiązujące do ich kształtu. Zbudowane są one z piaskowców ciosowych – drobno- i średnioziarnistych skał osadowych, o biało-szarej barwie, zbudowanych głównie z kwarcu i skaleni. Ich nazwa pochodzi od charakterystycznego, regularnego systemu spękań tzw. ciosu. Prowadzi on do powstawania licznych szczelin, a następnie do rozpadu skały na oddzielne bloki.

Masyw Szczelińca jest doskonałym miejscem do zapoznania się ze sposobem tworzenia się skałek piaskowcowych. Formy skalne są efektem wietrzenia i erozji osadów o zróżnicowanej budowie wewnętrznej (Rys. S2/6) . Ich powstanie związane jest z działalnością m.in. wód opadowych lub topniejącej pokrywy śnieżnej. Wody wsiąkają w skałę, a następnie wypływają w strefach o większej przepuszczalności. Powtarzanie się tego zjawiska i wypłukiwanie materiału powoduje, że proces erozji jest szybszy w warstwach o słabszej odporności, co w efekcie prowadzi niekiedy do powstania skałek o kształcie grzyba (Rys. S2/6) .

Na obszarze Gór Stołowych wyróżnione zostały trzy główne poziomy piaskowców ciosowych. Poziom górny, wyniesiony dziś na wysokość 850-919 m n.p.m. buduje najwyższe partie gór: Masyw Szczelińca, Skalnika i Narożnika. Poniżej, na wysokości 500 - 800 m n.p.m. leży poziom środkowy, odsłaniający się na Progu Radkowa. Jest on przykryty grubą zwietrzeliną skał marglistych, na których poziomie położona jest m.in. wieś Karłów. Najniższy, dolny poziom, znajduje się w północno-wschodniej części gór na wysokości 400-500 m n.p.m.

Na szczycie Szczelińca Wielkiego znajduje się schronisko górskie, przed którym mieści się jeden z najlepszych punktów widokowych – Wielkie Tarasy. Roztacza się stąd widok na Pasterkę, masyw Skalnika i Błędnych Skał oraz Broumovskie Steny.

Po zwiedzeniu Szczelińca Wielkiego dochodzimy do węzła szlaków (780 m), skąd wracamy tą samą drogą (znaki żółte) do Karłowa.

Stanowisko 2 - Fort Karola

Trasa piesza na górę Ptak – czas trwania: ok. 50 min (dojście z parkingu: 20 min, zwiedzanie: 15 min, zejście: 15 min).

Z parkingu w jedziemy dalej w stronę Kudowy Zdroju szosą nr 387 na kolejny punkt naszej wycieczki. Na końcu wsi Karłów, tuż za zakrętem w prawo, po lewej stronie drogi znajduje się parking dla samochodów osobowych, natomiast większy parking dla autokarów mieści się nieco dalej na Lisiej Przełęczy (790 m). Jeśli zatrzymamy się na tym parkingu, musimy cofnąć się ok. 300 m wzdłuż Drogi Stu Zakrętów (Rys. S2/5) . Należy przy tym zachować szczególną ostrożność.

Następnie, kierując się oznaczeniami szlaku zielonego, podchodzimy na szczyt wzniesienie Ptak (841 m n.p.m.). Po ok. 10 min szlak zielony odchodzi w lewo, natomiast do punktu doprowadza odchodząca w prawo wyraźna ścieżka. Po przejściu ok. 180 m dochodzimy do grupy skalnej z pozostałościami Fortu Karola, który nazwę swoją otrzymał na cześć cesarza Karola VI Habsburga, założyciela Karłowa. Celem budowy w 1790 r. fortu (lokalizacja GPS 50o27’49.36”N/16o20’49.65”E) było zabezpieczenie, wraz z innymi umocnieniami pruskimi, Ziemi Kłodzkiej. Fort Karola został wkomponowany w piaskowcowe skałki, które częściowo wykorzystano jako element fortyfikacji. Dzisiaj w miejscu tym zachował się jedynie kamienny łuk między dwiema skałkami oraz widoczne ślady umocnień ziemnych. Obserwowane tu skałki są, podobnie jak Szczeliniec, zbudowane z górnokredowych piaskowców ciosowych. Na szczycie skałek znajduje się platforma widokowa z wykutą różą wiatrów. Roztacza się stąd widok na imponujący Masyw Szczelińca (Fot. S2/5) .

Po zwiedzeniu punktów wycieczkowych na terenie Gór Stołowych kierujemy się dalej drogą nr 387, w stronę Kudowy Zdroju.

SPIS ILUSTRACJI

• Rys. S2/5. – Mapa geologiczna zachodniej części Ziemi Kłodzkiej.
• Rys. S2/6. – Schemat wulkanu i rodzajów erupcji wulkanicznych.
• Fot. S2/3. – Próg Radkowa – krawędź Gór Stołowych. Widoczny kamieniołom piaskowców ciosowych założony w zboczu gór (fot. A.Ihnatowicz)
• Fot. S2/4. – Masyw Szczelińca widziany od strony Karłowa (fot. A.Ihnatowicz)
• Fot. S2/5. – Widok na Szczeliniec z platformy widokowej Fortu Karola (fot.J.Pacuła)