Długość trasy dojazdu – 2,55 km, czas trwania dojazdu – ok. 30 min.

Opis trasy dojazdu:

Z Muzeum Ziemi wracamy do Wodozbioru (Fot. SW2/1) i ścieżki rowerowej (Rys. SW 1/22) .

Ścieżka przecina ul. Książęcą (tym razem dołem) i wkracza do Parku Marszałka Rydza Śmigłego, prowadząc równolegle do ul. Rozbrat. Przecinamy oś widokową (Al. Ks. Jana Stanka), w której w oddali po lewej stronie widoczny jest Pomnik Chwała Saperom, a po prawej stronie system schodów i tarasów (z fontanną, zbudowany w początku lat 50. XX w.), prowadzących przez skarpę na wysoczyznę, do Al. Na Skarpie. Nieco dalej, po prawej stronie, na skłonie skarpy znajduje się miejsce straceń mieszkańców Warszawy z lat 1939-41, gdzie rozstrzelanych grzebano wśród drzew. Miejsce to upamiętnia tablica i symboliczny grobowiec. Mijamy po prawej, usytuowane pod skarpą dawne kino letnie Jutrzenka, dziś Skatepark. Powyżej, na skarpie usytuowane są budynki Sejmu* i Senatu. Dojeżdżamy ścieżką rowerową do ul. Górnośląskiej. Przecinamy ul. Górnośląską i wjeżdżamy w prostopadłą do niej, ul. Hoene-Wrońskiego (Rys. SW2/1) .

Uwaga: W bocznej uliczce od ul. Hoene-Wrońskiego, w ulicy Profesorskiej, ujawniły się osuwiska podczas budowy w latach 30. XX w. tzw. Kolonii Profesorskiej Politechniki Warszawskiej. Przekrój geologiczny przez skarpę w rejonie uli. Hoene-Wrońskiego jest pokazany na (Rys. SW2/2) .

Niebawem uliczka Hoene-Wrońskiego łączy się z dochodzącą z prawej strony, zbiegającą ze skarpy ulicą Myśliwiecką.

Uwaga: W tym rejonie w początku lat 90. XX w. uformowała się największa strefa osuwiskowa na całej skarpie warszawskiej. Niszczeniu podlegały budynki ambasady tunezyjskiej, ASP, Liceum im. Batorego. Prof. Wysokiński, specjalista od ruchów masowych w tym czasie proponował ograniczenie ruchu kołowego ul. Myśliwiecką, regulację stosunków wodnych, być może też palowanie skarpy.

Przejeżdżamy pod wiaduktem Trasy Łazienkowskiej powstałej w latach 1971-74. W początku lat 90. XX w. na przyczółku trasy Łazienkowskiej istniało duże czynne osuwisko niszczące schody wejściowe. Zaraz za wiaduktem, po lewej stronie znajdują się sportowe kompleksu Agrykoli (1903-05). Jadąc cały czas parkiem, dojeżdżamy do widokowej „osi stanisławowskiej”*. Po prawej stronie na skarpie widoczny jest Zamek Ujazdowski* (Fot. SW2/2) , po lewej ciąg wodny Kanału Piaseczyńskiego wybudowanego w latach 1717-26 przez króla Augusta II Mocncego.

Skarpa w rejonie Zamku Ujazdowskiego ma wys. ok. 17 m, a nachylenie 32o. Na powierzchni zalegają tu nasypy, powstałe po zniszczeniach zamku w czasie II wojny. Poniżej zamku położony jest taras nadzalewowy Praski, którego listwa ma szerokość ok. 2 km. Świadczy to o tym, że w okresie historycznym gród ujazdowski i potem Zamek Ujazdowski nie leżał nad korytem Wisły. Na tarasie były dogodne warunki do powstania podgrodzia.

Dla zainteresowanych: Syntetyczny profil geologiczny skarpy w rejonie Zamku Ujazdowskiego wygląda następująco:
0,0 – 2,60 m nasyp gruzowy z domieszka gliny piaszczystej
2,60 – 3,60 m glina zwałowa piaszczysta
3,60 – 7,0 m piasek gruboziarnisty wodnolodowcowy
7,0 – 10,30 m piasek średnioziarnisty wodnolodowcowy
10,30 13,10 piasek średnioziarnisty wodnolodowcowy
13,10 – 13,8 m piasek średnioziarnisty wodnolodowcowy
13,8 – 14,5 m glina zwałowa piaszczysta

Dalej jedziemy ścieżką do okrągłego placyku usytuowanego przy północnej bramie Parku Łazienkowskiego* (26,3 km). Większa część parku położona jest poniżej skarpy warszawskiej, na tarasach nadzalewowym i zalewowym Wisły, mniejsza powyżej skarpy. Skarpa jest zalesiona i prowadzą po niej ścieżki. Jest miejscami zniszczona przez erozję deszczową.
Skręcamy ścieżką w prawo w ul. Agrykola. Ulica Agrykola poprowadzona jest dawnym wąwozem. U stóp skarpy nasypy mają miąższość przekraczającą 10 m. Ta duża miąższość, tak jak i w przypadku ul. Książęcej i Górnośląskiej, wiąże się prawdopodobnie z gromadzeniem się i przewarstwianiem materiału antropogenicznego z osadami powstających tu stożków napływowych, tworzonych przez wody spływające wąwozami. Na początku lat 90. XX w. istniało tu czynne osuwisko. W tym okresie z ul. Agrykola wyeliminowano ruch samochodowy, co ograniczyło jeden ze szkodliwych czynników.
Ścieżka rowerowa w tym kierunku usytuowana jest po prawej stronie jezdni. 150 m dalej, po lewej stronie, gdy ścieżka zaczyna się podnosić na skarpę wysoczyzny, za płotem na terenie Parku Łazienkowskiego (widoczny z ulicy) znajduje się Wodotrysk przy Agrykoli (26,45 km).
Punkt wycieczkowy SW 2.1 ma dwie lokalizacje (Rys. SW2/1) : jest to Wodotrysk przy Agrykoli (SW 2.1) (Fot. SW2/3) (lokalizacja GPS 52o13’4.22”N/21o1’54.9”E) i odległa o 400 m Rotunda Wodozbioru (SW 2.1a) (Fot. SW2/4) (lokalizacja GPS 52o12’55.11”N/21o1’53.55”E). Oba nazwane zostały jedną nazwą Łazienki Wodozbiór.

Niegdyś pod skarpą w rejonie Ogrodu Botanicznego, Parku łazienkowskiego i Belwederu wypływało kilka źródeł zasilających kanały i stawy. Dziś w tym rejonie pozostało tylko jedno źródło przy Agrykoli (90,0 m n.p.m.). Źródło ujęte jest w piaskowcową obudowę zwieńczoną „antyczną wazą”. Na obudowie napis „S.A.R.F.F. Anno MDCCLXXXV, Restauranta MDCCCXXXIV”. 15 m od wodotrysku, poniżej niego, jest ujście źródełka, być może tego samego (które zasila wodotrysk), ujęte w kamienne obramowanie. Wypływa stamtąd woda, z której wytrąca się rudy, żelazisty osad. Wodotrysk w postaci kamiennego obelisku zaprojektował Kamsetzer w 1785 r. Woda wypływała z marmurowej maski lwa do kamiennej wanny, będącej poidłem dla koni. Restaurowano je w 1834 r.

Dla zainteresowanych: Woda źródełka wypływa z piasków wodnolodowcowych i zastoiskowych (o granulacji od pylastych do gruboziarnistych) występujących w dolnej części skarpy. Ponad nimi leży glina zwałowa i miejscami na niej piaski wodnolodowcowe. Przy samym źródle odsłaniały się niegdyś iły, mułki i piaski plioceńskie, leżące pod piaskami wodonośnymi (patrz warstwa wodonośna). Strop wypiętrzonego wału iłów plioceńskich zbliża się tu do powierzchni terenu. Utwory czwartorzędowe leżące na nim osiągają miąższość 10-20 m.

Średnia wydajność źródła wynosiła w r. 1961 – 24,6 l/min, w r. 1962 – 13,3 l/min, w r. 1974 – 25,1 l/min, a w latach 1995-96 – 11,3 l/min. Jak widać wydajność źródła ulega znacznym wahaniom, czego powodem może być zmienna przepuszczalność rur, w których wnętrzu osadzają się wodorotlenki żelaza i sole wapnia. Woda z tego źródła już w XIX wieku uznawana była za żelazistą, zapewne z powodu wytrącania się żółtobrunatnej zawiesiny wodorotlenku żelaza. Badania w 1966 r. wykazały, ze zawartość żelaza w niej waha się od 0,75 do 1,8 mg/l (norma dla wód pitnych 0,5 mg/l), a więc pozostaje znacznie poniżej normy dla leczniczych wód żelazistych (10-20 mg/l). Jednak jest to zawartość żelaza największa ze wszystkich źródeł warszawskich (podobna jest jedynie w wodzie źródła przy ul. Płyćwińskiej róg Obserwatorów). Duża jest też tu zawartość manganu. Woda ze źródła na Agrykoli należy do słodkich wód o średniej mineralizacji i składzie wodorowęglanowo-wapniowym ze znacznym udziałem siarczanów i wysokiej zawartości żelaza i manganu. Wartość suchej pozostałości przez 13 lat (1961-74) nie zmieniła się i wynosiła poniżej 500 mg/l. W 1975 r. wynosiła 600 mg i można ja zaliczyć do akrotopegów. Jej temperatura wynosiła w r. 1963 – 4,8-6.8o C, w latach 1974-75 – 8,4-15,5o. C, a w latach 1995-96 od 7,7o C w kwietniu do 18,8o C w lipcu. Znaczne wahania temperatury mogą wynikać z wpływu temperatury powietrza, ogrzewającego grunt w którym poprowadzone są rury. Prawdopodobnie obecnie woda z historycznego wodotrysku pochodzi z wodociągu, który zbiera zdrenowaną wodę z wysięków na skarpie i odprowadza do stawu. Ten sposób kontrolowanego odpływu wody zabezpiecza skarpę przed osuwiskami. Woda należy do typu HCO3-SO4-Cl-Ca.

Ciekawostka: O źródle przy Agrykoli pisał w czasopiśmie „Zdrowie” w 1878 r. Leppert: „Jest to woda mocno żelazista, zawiera ona w 100 litrach aż 1,15 gramów (0,74 mg/l) żelaza, obok tego twardość jej ogólna 47,4on (17 mval/l), ilość chloru w 100 litrach 10,57 g (6,76 mg/l), ciał organicznych w 100 litrach 1,3 gr (0,83 mg/l), ilość azotanów w 100 litrach 1,2 g. Źródło to nie budzi nadziei, aby można je było z korzyścią zużytkować dla naszego miasta”

400 m od tego miejsca, w głębi Parku Łazienkowskiego, za budynkiem Starej Pomarańczarni, u podnóża skarpy warszawskiej stoi rotunda Wodozbioru* (Fot. SW2/4) (PW2.1a) (26,9 km). Należy zostawić rowery przy bramie usytuowanej w pobliżu wodotrysku, gdyż wjazd na teren Łazienek jest zabroniony.
Woda poddana została analizie w XIX w., z której wynikało, ze była tu wówczas najlepsza woda źródlana w Warszawie. W 1904 r. woda w źródle zanikła i Wodozbiór wówczas przestał być czynny. Rotunda obecnie jest zamknięta. 8 m od niej, nieco poniżej, w pobliżu ławek, jest wypływ źródełka. Strumyczek płynie ku wschodowi, w stronę Białego Domku, potem dalej, wzdłuż alei, na północ, do Stawu Północnego (Fot. SW2/5) . Woda jest przezroczysta, lecz osad na dnie jest rudy, żelazisty.

Ciekawostka: 120 m na południowy wschód od Wodozbioru, poniżej skarpy znajdują się ruiny dawnej oranżerii gotyckiej. Tutaj w XIX w. znajdowało się źródło. W latach 1837-41 J.B. Pusz mierzył temperaturę tego źródła. Średnia roczna temperatura wody wynosiła w tych latach 6,66 - 6,83 st. Reaumura, w lecie ok. 8-9 st. R, w zimie ok. 4-5 st. R. (1 st. Reaumura = 1,25 st. C).

Drugi łazienkowski Wodotrysk stoi w południowej części Parku Łazienkowskiego, w pobliżu Świątyni Egipskiej (Fot. SW2/6) i południowego krańca Stawu Belwederskiego. Ma kształt piaskowcowego postumentu ozdobionego brązową maską lwa, a na szczycie kulę opasaną wężem. Woda spływała do kamiennej misy. Dziś niestety już nie płynie. Na południe od Świątyni Egipskiej przebiegała linia okopów Lubomirskiego*.