Mapa terenów zdegradowanych i podwyższonego zagrożenia naturalnego w skali 1:10 000

Mapa powstała w Państwowym Instytucie Geologicznym na zlecenie Ministra Środowiska, ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wykonano 4 pilotażowe arkusze map w skali 1:10 000:

• Warszawa-Praga – godło: N-34-139-A-a-3
• Mysłowice – godło: M-34-63-A-d-1
• Szczawnica – godło: M-34-89-D-b-4
• Siechnice – godło: M-33-35-C-d-3

Wymienione arkusze Mapy stanowią autorskie opracowanie kartograficzne (w systemie GIS) czterech zespołów zajmujących się specyficzną tematyką dotyczącą zagadnień geośrodowiskowych. W ten sposób powstały cztery opracowania kartograficzne w skali 1:10 000 o następujących tytułach:

• Oddziaływania przemysłu w obrębie aglomeracji
• Oddziaływania górnictwa
• Zagrożenia ruchami masowymi ziemi
• Zagrożenia powodziowe

Arkusz: Warszawa Praga - Degradacja powierzchni terenu i gleb

Wynikiem końcowym tych prac było przygotowanie "Instrukcji opracowania Mapy terenów zdegradowanych i podwyższonego zagrożenia naturalnego”, w której na wstępie napisano: „nie stanowi (Instrukcja) obligatoryjnego zestawu tematyki dla każdej z opisywanych map/bazy danych. Pod tym względem należy ją traktować jako w pewnym sensie poradnik dla przyszłych wykonawców, dający odpowiedź na pytanie: jakie badania i analizy należy przeprowadzić aby w pełni przedstawiać uwarunkowania geośrodowiskowe dla rozwiązywania konkretnych zadań i podejmowania strategicznych decyzji na obszarach, o których mowa na wstępie. Problemy powstające na styku: zarządzanie środowiskiem – ochrona środowiska – zrównoważony rozwój – jakość życia, powinny być rozwiązywane w ścisłej współpracy władz państwowych i samorządowych z przyrodnikami, czemu według autorów służyć ma to opracowanie”.

Mapa de facto jest cyfrową bazą danych w systemie GIS (SIP), której zasób, w zależności od specyfiki grupy tematycznej, stanowią dane dotyczące wybranych zagadnień z zakresu:

• litologii utworów przypowierzchniowych,
• geologicznej budowy (do głębokości oddziaływania analizowanych zjawisk i procesów),
• typów gleb i klas bonitacyjnych,
• głębokości położenia zwierciadła wód podziemnych,
• geochemii środowiska (gleby, grunty, wody powierzchniowe i podziemne),
• zagrożeń naturalnych, takich jak: procesy geodynamiczne (ruchy masowe ziemi, w tym osuwiska, sufozja, erozja i denudacja), zjawiska krasowe, powodzie, emanacje radonowe,
• zagrożeń antropogenicznych, takich jak: składowiska odpadów, zrzuty ścieków, instalacje zagrażające środowisku, hałas, emisje gazów i pyłów, promieniowanie elektromagnetyczne,
• szkód górniczych, takich jak: tereny zagrożone deformacjami nieciągłymi (np. po starej, płytkiej eksploatacji podziemnej, zlikwidowane wyrobiska pionowe), zwałowiska odpadów górniczych, zbiorniki odpadów poflotacyjnych, obszary zagrożone deformacjami ciągłymi (osiadanie terenu), zawodnienia (trwałe i czasowe) oraz osuszenia terenu,
• podstawowej waloryzacji geologiczno-inżynierskiej,
• technicznej infrastruktury powierzchniowej i podziemnej,
• zagospodarowania przestrzennego,
• ochrony złóż kopalin i obszarów perspektywicznych ich występowania,
• obszarów i obiektów przyrody chronionej,
• obiektów dziedzictwa kulturowego.

Arkusz: Mysłowice - Tereny zdegradowane w wyniku działalności górniczej

Celem Mapy jest przedstawienie wyżej wymienionych zagadnień w taki sposób, by mogły służyć dalszym, bieżącym analizom (z wykorzystaniem technologii GIS). Powinny one również pozwolić na opracowanie waloryzacji środowiska analizowanego terenu. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści powinna stanowić nieodzowny etap realizacji postanowień ustaw: o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz Prawo ochrony środowiska. Informacje zawarte w Mapie mogą być wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu planów zagospodarowania przestrzennego, planowanych pracach rekultywacyjnych i rewitalizacyjnych.

Arkusz: Siechnice - Zasięg zalewu powodzi na tle użytkowania terenu

Mapa przewidziana jest również do wykorzystania przez podmioty gospodarcze przy planowaniu dużych inwestycji w obrębie aglomeracji jak np.: osiedla mieszkaniowe, hale magazynowe, centra handlowe itp. Przeznaczona jest także do wykorzystania w zarządzaniu kryzysowym w przypadku zagrożenia powodziowego. Projektowana obecnie ustawa o zagrożeniu kryzysowym przewiduje konieczność opracowywania (na wszystkich poziomach administracji: krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym) planów reagowania kryzysowego, których częścią składową będą mapy ryzyka i zagrożenia powodziowego. Do ich realizacji na szczeblu gminnym i powiatowym powinny służyć informacje zawarte w bazie i na mapie terenów dolin rzecznych i występujących w ich obszarze zagrożeń.

Arkusz: Szczawnica - Strefy zagrożenia ruchami masowymi

Mapa powinna stanowić pomoc dla starostów i wojewodów w realizowaniu przez nich zapisów ustawy Prawo ochrony środowiska oraz Ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. Zobowiązują one władze i organy ochrony środowiska szczebla powiatowego do prowadzenia rejestrów i obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy. Władze szczebla wojewódzkiego odpowiadają za zapobieganie szkodom w środowisku wywołanym działalnością podmiotu korzystającego ze środowiska i za ich naprawę.

Należy podkreślić, że proponowana koncepcja budowy bazy danych Mapy terenów zdegradowanych i podwyższonego zagrożenia naturalnego powinna być rozpatrywana jako projekt systemu informacyjnego składającego się z szeregu modułów tematycznych. Każdy moduł systemu jest propozycją sposobu realizacji jakiegoś zagadnienia bądź rozwiązania jakiegoś problemu. Poszczególne moduły składają się z opisu struktur danych wejściowych, omówienia zasad analizy lub przetwarzania danych wejściowych oraz opisu formy i struktury danych wyjściowych (wynikowych). W ramach opracowania zaproponowano realizację następujących modułów tematycznych:

• wyznaczanie obszarów zdegradowanych,
• ocena podatności warstwy wodonośnej na zanieczyszczenia,
• wyznaczanie stref potencjalnie zagrożonych ruchami masowymi ziemi,
• ocena potencjalnych strat wywołanych możliwym zalewem powodziowym.

Opracowania autorskie arkuszy pilotażowych znajdują się w Centralnym Archiwum Geologicznym PIG i wraz z wersją cyfrową mapy oraz opracowanymi aplikacjami do bazy danych mogą być udostępniane zainteresowanym. Natomiast do opracowanej Instrukcji dołączona została płyta CD zawierająca zapis cyfrowy wszystkich map i załączników graficznych powstałych przy realizacji całego tematu.

Instrukcja wykonywania MTZiPZN